Ҳ. Р. Очилов, Э. О. Тургунбоев жиноят ҳУҚУҚИ (умумий қисм)

19.2. Мажбурлов чораларини қўллаган ҳолда жазодан озод 
қилиш. 
Вояга етмаган шахсларга нисбатан жиноий жазо ўрнига 
қуйидаги мажбурлов чоралари қўлланилади: 
- 
суд белгилайдиган шаклда жабрланувчидан узр сўраш 
мажбуриятини юклаш; 
- 
ўн олти ёшга тўлган шахс зиммасига етказилган зарарни ўз 
маблағи ҳисобидан ёки меҳнати билан тўлаш ёки бартараф қилиш 
мажбуриятини юклаш. Агарда, етказилган зарар белгиланган энг 
кам иш ҳақининг ўн бараваридан ошиб кетмаган бўлса 
қўлланилади. Бошқа ҳолларда етказилган зарар фуқаровий суд 

---

-139-
ишларини юритиш тартибида ундирилади; 
- 
вояга етмаган шахсни махсус ўқув-тарбия муассасасига 
жойлаштириш. 
Амалдаги қонунчиликка мувофиқ, вояга етмаган шахсларга 
мўлжалланган бундай ўқув-тарбия муассасаларига: 
- ўн бир ёшдан ўн тўрт ёшгача бўлган шахслар учун 
ихтисослаштирилган мактаб-интернатига; 
- ўн тўрт ёшдан ўн саккиз ёшгача бўлган шахслар учун 
ихтисослаштирилган мутахассислик коллежларига бўлинади. 
Ихтисослаштирилган мактаб - интернатда вояга етмаганлар - 
ўн беш ёшга тўлгунча, ихтисослаштирилган мутахассислик 
коллежларида эса - вояга етмаганлар ўн саккиз ёшгача 
тарбияланади. Истисно ҳолатлардагина шахслар 16 ёшгача 
ихтисослаштирилган мактаб – интернатларида сақланишлари 
мумкин. 
Вояга 
етмаганлар 
ихтисослаштирилган 
ўқув-тарбия 
муассасаларида тарбиялангунларигача, лекин 3 йилдан кўп 
бўлмаган муддатда сақланадилар.
Ихтисослаштирилган ўқув - тарбия муассасаларига: кар, кўр, 
руҳий касал, ақлан заиф вояга етмаган шахс, шунингдек жисмоний 
носоғлом болалар ва ўсмирлар қабул қилинмайди. 
19.3. Жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда 
озод қилиш. 
Содир этган жинояти учун 
озодликдан маҳрум
қилиш
га ёки 
ахлоқ тузатиш ишлари
га ҳукм қилинган ўн саккиз ёшга тўлмаган 
шахсларга нисбатан жазони ўташдан муддатидан илгари шартли 
равишда озод қилиш тартиби қўлланилиши мумкин. 
Жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод 
қилиш: 
- содир этган жинояти учун озодликдан маҳрум қилиш жазоси 
тайинланган бўлса; 
- содир этган жинояти учун ахлоқ тузатиш ишлари жазоси 
тайинланган бўлса; 
- ушбу жазо турлари учун белгиланган тартиб-қоида 
талабларини бажарган;
- меҳнат ва ўқишга ҳалол муносабатда бўлган вояга етмаган 
маҳкумга нисбатангина қўлланилиши мумкин. 

---

-140-
Жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод 
қилиш: 
- ижтимоий хавфи катта бўлмаган ёки унча оғир бўлмаган 
жиноят учун тайинланган жазо муддатининг камида тўртдан бир 
қисмини; 
- оғир жинояти учун тайинланган жазо муддатининг камида 
учдан бир қисмини; 
- ўта оғир жиноят учун, шунингдек, қасддан содир этган 
жинояти учун, агар шахс илгари қасддан содир этган этган жиноят 
учун озодликдан маҳрум этишга ҳукм қилинган бўлса, тайинланган 
жазо муддатининг камида ярмини ҳақиқатда ўтаб бўлгандан кейин 
қўлланилиши мумкин. 
Жазодан муддатидан илгари шартли озод қилиш қўлланилган 
вояга етмаган шахс жазонинг ўталмаган қисми мобайнида қасддан 
янги жиноят содир этса, суд унга нисбатан ушбу ЖКнинг 60 ва 86-
моддаларида 
назарда 
тутилган 
қоидаларга 
мувофиқ 
жазо 
тайинлайди. Тайинланган озодликдан маҳрум қилиш жазоси 
муддати – ўн беш йилдан ошиб кетмаслиги лозим. 
Агарда, жазодан муддатидан илгари шартли озод қилиш 
қўлланилган вояга етмаган шахс жазонинг ўталмаган қисми 
мобайнида эҳтиётсизликдан янги жиноят содир этса, фақатгина 
содир этган янги жиноят учун жазо тайинланади.