“ пул ва банклар

 
16.8. Савдо баланси, тўлов баланси ва уларнинг ҳолати
ўлов баланси -
халқаро операцияларнинг баланс ҳисобварағи 
бўлиб, бунда давлатнинг товарлар, хизматлар, капиталларни олиб 
кириш ҳамда олиб чиқиш кўрсаткичларининг нисбати кўринишидаги 
барча халқаро алоқалари мажмуи пулда ифодаланади. 
Тўлов баланси 
– бу мамлакатнинг турли ташқи иқтисодий 
муносабатлар бўйича четга тўлайдиган валюта ва четдан келиб 
тушадиган валюталарнинг хақиқий нисбатини ўзида ифодаловчи, 
жамловчи баланс хужжатидир. 
Тўлов баланси-халқаро операцияларнинг баланс хисобварағи, яъни бу-
давлатнинг товарлар, хизматлар, капиталларни олиб кириш ҳамда олиб 
чиқиш кўрсаткичларининг нисбати кўринишидаги барча халқаро алоқалари 
мажмуининг валютадаги ифодаси.
Бухгалтерия нуқтаи назаридан, тўлов баланси доимо тенглашган 
кўринишда бўлиши лозим. Аммо, ҳақиқатда эса, унинг асосий
элементлари, бўлимлари бўйича тушумлар тўловлардан ортиқ — актив
қолдик; тўловларнинг тушумлардан ортиқ бўлиши — пассив қолдик 
холатлар кўпроқ юзага чиқади.
Шу сабабли ҳам, тўлов балансини тузиш ҳамда қолдиқларни аниқлаш 
алоҳида аҳамият касб этади.
Тўлов баланси қуйидаги асосий бўлимлардан ташкил топган: 
• 
савдо баланси, яъни товарларнинг олиб кирилиши ва
олиб чиқилиши ўртасидаги нисбат; 
• 
хизмат ва нотижорат тўловлар баланси; 
• 
ўз ичига товарлар, хизматлар ва бир ёқлама тўловлар
харакатини олувчи жорий операциялар баланси; 
• капитал ва кредитлар харакатининг баланси; 
• расмий валюта захиралари бўйича операциялар. 
Савдо баланси 
товарлар экспорти ва импорти кўрсаткичларидан 
ташкил этади. 
Хизматлар баланси ў
з ичига транспортли ташувлар, суғурта, 
электрон, телекосмик, телеграф, тельефон, почта ва бошқа алоқа турлари 
бўйича, халқаро туризм, илмий-техник ва ишлаб чиқариш малакасининг 
алмашинуви, эксперт хизматлари, дипломатик, савдо ва бошқа 
ваколатхоналарни хорижда сақлаш харажатлари, маълумотлар узатиш, 
маданий ва илмий алмашинувлар, турли комиссион йиғимлар, реклама, 
ярмаркалар ҳамда бошқалар бўйича тўлов ва тушумларни олади.
ХВФ услубига кура, бир томонлама ўтказмаларни алоҳида бир
элемент қилиб кўрсатиш қабул қилинган. Буларнинг таркибига куйидагилар 
киради: 
- давлат операциялари-бошқа давлатларга бериладиган 
иқтисодий ёрдам кўринишидаги субсидиялар, давлат нафақалари, халқаро 
ташкилотларга бериладиган бадаллар 
- хусусий операциялар-ишчи, мутахассис, қариндошларнинг ўз 
ватанига қиладиган пулли кўчирмалари.
Т 

---

Инвестициядан олинадиган даромадлар харакати, ҳарбий тусдаги 
битимлар ва бир томонлама ўтказмаларни