“ пул ва банклар

 
➢
товарлар реализациясидан тушган тушум билан иш ҳақини тўлаш 
вақтлари орасида вақтинча бўш туриб қолган пул маблағлари;
 
➢
кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш жараёнида йиғиладиган ва 
капиталлаштириш учун мўлжалланган қўшимча маблағлар;
 
➢
шахсий сектор даромадлари, жамғармалари ва бошқа бўш пул 
маблағлари.
 
Кредитнинг зарурлигини ифодаловчи омиллар моҳиятини очишда, 
уларнинг ҳар бирининг аҳамиятини кредит шартномасини тузиш 
даражасигача олиб келиш хато ҳисобланади. Алоҳида олинган бир омилнинг 
ўзи кредит берилиши учун у ёки бу даражада этарли бўлмаслиги мумкин. 
Масалан, айтайлик корхоналарда ишлаб чиқариш фондларининг 
доиравий айланиши жараёнида уларда кредитга эҳтиёж туғилади. Шунга 
асосан кредит такрор ишлаб чиқариш жараёнининг узлуксизлигини 
таъминлаш зарурлигидан келиб чиқади, деган шартга асосланган ҳолда 
кредит берилиши керак. Аммо бунда қўшимча ресурсларга муҳтожлик 
ўзўзидан автоматик тарзда кредит берилиши кераклигини ифодаламайди. 
Бунинг учун кредитнинг зарурлигини ифодаловчи бошқа шароитлар ҳам 
мавжуд бўлиши керак. 
Иқтисодиётни ривожлантиришнинг муҳим йўналишларидан бири 
кредит муносабатларини ривожлантиришда банклар кредит учун характерли 

---

муҳим шартлар ва қонунларга асосланган ҳолда кредитлаш жараёнини 
амалга оширишлари зарур. 
Хулоса қилиб айтганда, корхоналарнинг хўжалик ҳисобида иш 
юритишида ишлаб чиқариш жараёнининг узлуксизлигини таъминлаш, 
корхонанинг асосий ва айланма фондларининг доиравий айланишининг 
тўхтаб қолишига йўл қўймаслик, корхоналарнинг молиявий ресурслар билан 
таъминланганлик даражасининг маромийлигини сақлаш, корхоналар 
томонидан товар маҳсулотини сотганда сотилган товар учун тўлов 
суммасини олиш объектив ва субъектив сабаблар туфайли кечиктирган ҳолда 
кредитнинг зарурлиги келиб чиқади. 
Аммо кредит бериш унинг зарурлиги билангина кифояланиб қолмасдан 
унинг мақсадли ишлатилиши шартшароитлари билан ҳам белгиланади. 
Иқтисодиётнинг бир текисда ривожланишини ижтимоий ишлаб 
чиқариш таъминлайди. Ижтимоий такрор ишлаб чиқариш жараёнини эса 
кредит воситасида узлуксиз давом эттириб, бир зум бўлсада, тўхтаб 
қолишига йўл қўйилмайди.
Демак, 
кредит иқтисодиётнинг бир текисда ривожланишини 
таъминловчи дастаклардан бири деган хулосага келишимиз мумкин. 
 
Бизга маълумки, пул маблағларига кўп ҳолларда кредитларни, 
корхоналарнинг ҳисобварағдаги маблағларини ва нақд пулларни, айланма 
маблағларини ва молиявий ресурсларни киритадилар. 
Бу иқтисодий категориялар ташқи томондан ўхшагани билан, уларнинг 
ички хусусиятлари жуда хилма-хил ва бир-бирига ўхшамайди.