“ пул ва банклар

8.4. Кредитнинг тамойиллари. 
 
Кредитнинг функцияларини тўлақонли амал қилишида унинг 
тамойиллари алоҳида ўрин тутади. Кредит қуйидаги тамойилларни 
бажаради: 
–
муддатлилик тамойили
(кредитлар кредит шартномасига асосан 
маълум муддатга берилади. Мамлакатимиз банк тизимида кредитлар 
муддатига қараб, қисқа ёки узоқ муддатли кредитларга гуруҳланади); 
–
тўловлилик тамойили
(кредитор барча кредитлар учун тегишли 
тўловларни фоиз кўринишида кредит олувчидан ундиради); 
–
таъминланганлик тамойили
(берилган кредитларнинг барчаси у ёки бу 
даражада тегишли риск билан боғлиқ бўлади, кредитор ушбу рискни 
пасайтириш мақсадида кредит олувчидан унинг таъминланганлигини талаб 
этади. Одатда, кредитлар мол – мулкларни гаровга қўйиш, суғурта полиси ва 
учинчи шахсларнинг кафолат хатлари билан таъминланади); 
–
қайтаришлик тамойили 
(кредитор томонидан вақтинча фойдаланишга 
берилган маблағлар тегишли муддатлардан сўнг тўлиқ қайтаралиши лозим 
бўлади); 
–
мақсадлилик тамойили
(кредитор бераётган кредит бўйича тузилган 
шартномада кредитни йўналтирилиши лозим бўлган аниқ мақсадларни қайд 
этади ва олинган кредитни шу мақсадга ишлатиши белгилаб қўйилади).
Хулоса қилиб айтганда, кредитнинг функциялари ва тамойилларини 
тўлақонли амал қилишига қатор омиллар таъсир этади. Мазкур омиллар 
мамлакат банк тизимининг ҳолати, миллий иқтисодиётдаги ижтимоий – 
иқтисодий муносабатлари, давлатнинг ички ва ташқи сиёсати натижалари 
сифатида намоён бўлади. Бозор иқтисодиёти шароитида айнан шу муносабат 
ва сиёсатларни самарали жараёнларини таъминланганлиги кредит 
функциялари ва тамойилларида ўз аксини топади.
8.5.Кредитнинг объектлари ва субъектлари. 
Кредитнинг моҳиятини янада аниқроқ ва тўлиқроқ очиб беришда унинг 
субъектив ва объектив моҳиятига эътибор қаратиш лозим. Кредит 
муносабатларининг вужудга келишида, шунингдек, унинг моҳиятини очиб 
беришда кредитнинг субъектив моҳияти ҳам алоҳида ўрин тутади.
Кредитнинг субъектив моҳияти бир – бирига боғлиқ бўлган 
“кредитор”
ва 
“кредит олувчи”
нинг муносабатларида намоён бўлади.
“Кредитор” ва “кредит олувчи” ўртасида вужудга келадиган
муносабатларнинг асосида товар – пул айланмаси ётади. Жамиятда 
вақтинчалик бўш маблағларнинг мавжудлиги ва товар айланмасининг 
мавжудлиги кредит ва қарз олувчининг манфаатларини бир – бирига 

---

тўқнашишига хизмат қилади. Агар, ушбу манфаатлар бир – бирига мос келса 
улар ўртасида кредит муносабатлари вужудга келади.