“Ўзбекистон
Республикасида
нақд
пульсиз
ҳисоб-китоблар
тўғрисида»ги низом Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси,
“Ўзбекистон Республикасининг Марказий банки тўғрисида”ги, “Банклар ва
банк фаолияти тўғрисида”ги, "Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг
шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида"ги, "Суд ҳужжатлари ва бошқа
органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида"ги Қонунларига, Ўзбекистон
Республикасининг бошқа қонунчилик хужжатларига мувофиқ ишлаб
чиқилган бўлиб, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида нақд пульсиз ҳисоб-
китобларни ўтказиш тартибини белгилайди. Ушбу тартиб нақд пульсиз
ҳисоб-китобларни амалга оширувчи юридик ва жисмоний шахсларга -
Ўзбекистон Республикасининг резидентлари ва норезидентларига тадбиқ
қилинади.
Пул айланмаси таркибида нақд пульсиз ҳисоб – китоблар ҳажмини
оширишга қатор омиллар таъсир қилади. Хусусан:
1.Юридик ва жисмоний шахсларнинг банкларга бўлган ишончининг
юқорилиги. Агар юридик ва жисмоний шахслар банкларга нисбатан ишончи
юқори даражада бўлмаса, банкларга нақд пулларни топширишга бўлган
мойиллиги пасаяди, ҳисоб – китобларни нақд пулларда амалга оширишга
интилади.
2.Иқтисодиётда монетизация коэффитсиэнти даражасининг тегишли
меъёри таъминланган бўлиши лозим. Иқтисодиётнинг этарли даражада пул
билан таъминланганлик даражаси монетизация коэффитсиэнти асосида
аниқланади. Монетизация коэффитсиэнти мамлакат ялпи ички маҳсулотига
нисбатан аниқланиб, халқаро молиявий ташкилотлар ва экспертларнинг
фикрларига кўра унинг миқдори, ўтиш иқтисодиёти шароитидаги
мамлакатларда 45-60 фоиздан иборат бўлиши лозим. Агар мамлакатда
монетизация коэффитсиэнти ушбу миқдордан паст бўлса иқтисодиётда пул
тақчиллиги, тижорат банкларида ликвид маблағлар ва ресурсларнинг
этишмаслиги, кредитлар ва омонатлар бўйича фоиз ставкаларининг
юқорилиги кузатилади. Буларнинг барчаси нақд пульсиз ҳисоб – китоблар
ҳажмига салбий таъсир кўрсатади;
3.Тижорат банкларининг ресурсларга бўлган эҳтиёжининг этарли
равишда қондирилмаслиги. Маълумки, тижорат банклари томонидан
муомалага чиқарилган пуллар ўзининг бошланғич нуқтасига қайтиб
келмаслиги банкларнинг ресурс базасига салбий таъсир кўрсатади. Бунинг
оқибатида тижорат банкларининг реал секторни кредитлаш учун
йўналтираётган ресурсларнинг тақчиллиги, омонатларга тўланадиган
тўловлар миқдорининг ошиб кетиши, бу эса ўз навбатида нақд пульсиз ҳисоб
– китоблар ҳажмини пасайишига олиб келади.
Do'stlaringiz bilan baham: