“ ИҚтисодий таълимотлар тарихи

аралаш иқтисодиѐт» 
яхши фаолият 
кўрсата бошлаганлиги таъкидланади. 2-жаҳон урушидан сўнг ишлаб 
чиқариш ниҳоятда тез ўсганлиги, аҳоли турмуш даражаси ошганлиги 
таъкидланади.
Аммо, деб таъкидлайди олим, ҳали бизни тўла бандлик ва мўътадил 
баҳолар ўртасида танлаш имкониятидан халос қила оладиган ягона 
мукаммал иқтисодий сиѐсат модели яратилмади. 
Самуэльсон Чикаго мактаби вакиллари фаолиятига, хусусан, 
М.Фридменнинг монитар системасига юксак баҳо беради, чунки бу 
олимларда «эркин рақобат», «бозор баҳолари» асосийдир.
Олим иқтисодий тараққиѐтнинг омилларига баҳо бериб, уни тўрта деб 
ҳисоблайди: 
Меҳнат ресурслари (инсон биринчи ва асосий);
 
Табиий ресурслар;
 
Капитал;
 

---

118 
Технологиялар.
 
Олимнинг бу омиллари «тараққиѐтнинг тўрт ғилдираги» деб 
юритилади. Эътибор бериб қаранг, инсон роли энг юксак қўйилган. 
Хақиқатан ҳаминсон бўлмаса бошқа омиллар ишга тушмайди (масалан, 
Япония, ГФР ...).
Шу сабабли юқорида келтирилган Умар Хайемнинг фикри нақадар 
ҳаѐтий, ҳозиргидек жаранглаб турибди. 
Ҳозирги давр иқтисодий назарияларида А.Лаффернинг солиқлар 
ҳажми ва ялпи миллий маҳсулот ўртасидаги боғланиш таҳлил этилган. 
Лаффер эффекти бўйича солиқларни оширавериш билан миллий даромад 
маълум миқдорига ошади, кейин пасаяди. Солиқлар миқдорини пасайтириш 
қисқа давр мобайнида бюджетга тушумлар камайишига олиб келса ҳам, 
истиқболда жамғармалар, инвестиция ва даромадлар кўпайиши туфайли 
бюджет тушумлари ошади. Солиқ ставкаси оптимумини етиш учун эгри 
чизиқ (Лаффер эгри чизиғи) чизилган. Унга кўра, солиқ ортиши билан 
давлат бюджетига тушумлар ортавермайди. Аксинча, шундай маълум чегара 
борки, ундан ортиқ солиқ ставкаси бюджетга тушумларни камайтиради, 
чунки юқори солиқлар хўжалик фаолиятига бўлган қизиқишни (рағбатни) 
камайтиради ва ишлаб чиқариш ҳажмларининг пасайишига олиб келади. 
Демак, маълум холларда солиқ ставкалари пасайтириш ишлаб чиқаришнинг 
фақат ўсишигина олиб келмасдан, бюджетга солиқ тушумларининг ўсишига 
ҳам олиб келади. 
Бундай сиѐсат Рфда 2000 йилдан бошлаб амалга оширилди, солиқ 
ставкалари барча учун 13% га тушурилди ва яхши натижа бермоқда.