Ðàõèìîâ Ìатназар

Firma va kompaniyalar ish faolligini karz kapitali bilan bog’liq bo’lgan ko’rsatkichlari tahlili

Iqtisodiy harakat va faoliyatda firma va kompaniyalar albatta qarz kapitaliga suyanishga majburlar. Negaki faoliyatning dastlabki davriga kapitalning etarli bo’lmasligi yoki umuman bo’lmasligi aniq reja va loyihalar asosida qarz kapitaliga tayanishga majbur qiladi.

Qarz kapitali uch xil shaklini kirib qo’yish mumkin;

1. 
   Uzoq muddatli qarz kapitali;
   
2. 
   Qisqa muddatli qarz kapitali;
   
3. 
   Kreditorlik majburiyati (kundalik majburiyat).
   

Majburiyatlarning aylanuvchanligi deganda ularning oqlanuvchanlik darajasi va davri tushuniladi.
Firma va kompaniyalar ish faolligini xarakterlovchi ko’rsatkichlar qatorida yuqoridagi ko’rsatkichlardan tashqari o’z kapitalini aylanuvchanlik darajasi va davri ham o’rganiladi.
O’z mablag’larining aylanuvchanlik koeffitsenti mahsulot sotishdan olingan tushum summasini xususiy mablag’larni yillik o’rtacha qiymatiga bo’lish asosida topiladi.
Majburiyatlar aylanuvchanligini topishda mahsulot sotishdan olingan tushum summasi Uzoq va qisqa muddatli majburiyatlarga, kreditorlik majburiyatlariga bo’linadi.
Aylanuvchanlik davri ya’ni bitta aylanishga ketadigan vaqtni topish uchun joriy davrdagi kunlar soni (365, 180, 90, 30)aylanish koeffitsentining birlik ko’rsatkichlariga bo’linadi.
5.4.-jadval

Firma va kompaniyalar ish faolligini xususiy va qarz kapitali bilan bog’liq bo’lgan ko’rsatkichlari tahlili

Ko’rsatkichlar	Joriy yil	O’tgan yil	O’sishi %
1.Mahsulot sotishdan tushum, m.s.	76330	72500	105.3
2.Xususiy kapitalning yillik o’rtacha qiymati, m.s.	20120	18500	108.7
3.Uzoq muddatli qarz kapitalini yillik o’rtacha qiymati, m.s.	5550	5550	100
4.Qisqa muddatli qarz kapitalini yillik o’rtacha qiymati, m.s.	2310	2450	94.0
5.Kreditorlik majburiyatlarini yillik o’rtacha qiymati,m.s.	2570	1368	187.0
Xususiy kapitalni aylanuvchanligi	3.79	3.91	96.0
Uzoq muddatli qarz kapitalini aylanuvchanligi	13.75	13.06	105.0
Qisqa muddatli qarz kapitalini aylanuvchanligi	33.4	29.59	112.0
Kreditorlik majburiyatini aylanuvchanligi	29.7	52.99	56

Korxonada xususiy mablag’lar va kreditorlik majburiyatlarini aylanuvchanligi joriy davrda o’tgan yilga nisbatan tezlashgan, lekin uzoq va qisqa muddatli majburiyatlar aylanuvchanligi sekinlashgan.

4.