" Asr sadosi " metodi

“Asr sadosi” metodi
Bugungi XXI asrda barcha fanlarni bilish ularni hayotga tadbiq etish, siyosiy,umummadaniy, lingvistik va nutqiy kompetensiyalarni bilgan holda ularni jamlay olish va fanga yo‘naltirish bizning oldimizda turgan dolzarb masalalardan biridir. “Asrlar sadosi”metodi xuddi shunday usullardan biri bo‘lib, bu jarayonda o‘quvchilar, buyuk ajdodimiz bo‘lmish:turk tilining nozik bilimdoni va tolmas targ‘ibotchisi , “arab tili bilan ikki uloqchi ot singari o‘zib borayotgan turk tilini” ko‘klarga ko‘targan, uning o‘ziga xos xususiyatlarini mahorat bilan ko‘rsatib bera olgan, qomusiy olim “ Devonu lug‘at at-turk” (“ Turkiy tillar lug‘atlari”) asarining muallifi Mahmud Koshg‘ariydek tilshunos,adabiyotshunos, geogrof, tarixchi va siyosatshunos bo‘lmoqlari lozimdir. Ana shunday jarayonlarga bog‘lagan holda mavzuni tashkil etish uchun sinfni uch guruhga bo‘lib savollar beriladi. Bu jarayonda guruh o’quvchilari, “O‘zbek tili tarixi” xaritasini yashil tusda chizishlari yoki rasm asosida yopishtirib chiqishlari kerak bo‘ladi. Har bir guruhga to‘rtadan kichik hajmli rasm beriladi, ular davrlarga moslashtirgan holda yopishtirib yoki marker, mo‘yqalam orqali chizib chiqishlari lozim.
I guruhga:
II guruhga:


III guruhga:

Guruhlar mavzuga oid bo‘lgan savollarga javob berish jarayonida xaritani quyidagicha yaratishadi.

-“Asrlar sadosi”metodi bunday yashil xaritadan foydalanishning asosiy sabablaridan biri, o‘lkamizda ko‘klam fasli bo‘lmish yosharish, yoshlik faslini kirib kelishi hamda, yurtboshimiz Shavkat Miromonovich Mirziyoyev tomonidan “Yashil makon” umummilliy loyihasini puxta tayyorgarlik bilan boshlash tashabbusi ilgari surildi. Ushbu loyiha doirasida mamlakatimiz bo‘ylab daraxt va buta ko‘chatlari ekilib, shu orqali barcha hududlar yashil makonga aylantirilib, havolar tozalanmoqda;
-Qolaversa, yashil rang tiriklik, shajara ramzi bo‘lgan daraxtni ham eslatib, bu bilan o‘zbek xalqi bor ekan, u o‘lik tilga aylanib qolmasligi, xalq va jamiyat bilan hamohang tarzda yashab kelishini ham bildiradi;
-xaritadagi asrlar tarix fanini ham bilish lozimligini ko‘rsatadi;
-buni yaratishda bizga geografiya fanini chuqur o‘rganishimiz kerakligini ham bildiradi.
Metodning o‘ziga xosligi shundaki, buni istalgan mavzuda va fanda qo‘llash mumkin.
“ Ajdarhoni yengamiz” metodi
Bu metod maktab o‘quvchilari va oliygoh talabalarida ham tashkil etish mumkin. Chunki bu metod orqali o‘quvchilar psixologik tinchlanish bilan birga, mavzuni qiziqarli usulda o‘zlashtirishlari ham mumkin. Bu usulda xayolat mahsuli bo‘lmish ertaklar olamiga sayohat qilamiz. Sinfni uch guruhga bo‘lib olamiz.
I guruhga:
II guruhga:

III guruhga:

Guruhlar shunday tusga kirganlaridan so‘ng, quyidagicha shartlarni bajarishlari lozim. Ajdarho shahzodadan, malika ajdarhodan, shahzoda esa malikadan qo‘rqadi. Birinchi shart bo‘yicha g‘olib bo‘lgan guruh a’zolari, raqib tomonga mavzuga oid savol berishadi. O‘yin shu tarzda davom ettirilib, yutgan guruh a’zolari aniqlanadi.
Metodning o‘ziga xosligi shundaki, buni istalgan mavzuda va fanda qo‘llash mumkin.
G‘oya muallifi: Zarifa Nizomova Kamoliddin qizi.

B.B.X (Bilmoqchiman, bilishni xohlayman, bilib oldim) metodi

Bu metodga ko‘ra sinfni uch guruhga bo‘lib olinadi.
I guruh raqib guruhga ya’ni II guruhga savol berishadi;
II guruh esa III guruhga javobni aytishadi;
III guruh misol keltirishadi;

• 
  Kelganiga xursand. – Kelganidan xursand.
  
• 
  Gapingizga tushunmadim. – Gapingizni tushunmadim.
  
• 
  Suvdan ichdi. - Suvni ichdi.
  
• 
  Mehmonlardan biri. – Mehmonlarning biri.
  
• 
  O‘zingiz ham yuqoridagi kabi misollar keltiring.
  

“ANIG‘INI TOPING” METODI Gaplarni o‘qing, noodatiy qo‘shimchalarni aniqlang. 1.Bu gapning oxiriga so‘rov belgisini qo‘y. 2.She’r shunday sho‘xshanlansin, bo‘lolmasin o‘xshash, Fikr kunday ravshanlansin, qoralmasin quyosh. 3.Do‘rmanchaga ketdim o‘tib, Yoqamni har soat tutib, Yotdim ul oqshom g‘am yutib, Dashti qaroqchizor ekan. 4.Har ko‘cha obod, hamon men turfa vayron ko‘chamen, Yozda changiston-u qishda balchig‘iston ko‘chamen.

“Bilmoqchiman?” metodi

1. Qaysi qo‘shimchalar variantga ega, qo‘shimchalarning variantini o‘rinli tanlash nutqiy uslubga qay darajada bog‘liq?
2. Gap juftligida ajratib ko‘rsatilgan so‘zlardagi qo‘shimchalar yuzasidan fikringizni bildiring: Labing qirg‘og‘idan oqqan zaharni Ko‘z yummayin ichgum, beshubha.-ichgim keldi zilol suvingdan.
3. Ilon so‘zini qaratqich kelishigi shaklida qo‘llasangiz, gap mazmunida qanday o‘zgarish yuz beradi? Valijon – ilon yog‘ini yalagan yigit.

“Antonim” metodi

Yod etmas emish kishini g’urbatda kishi,
Shod etmas emish ko’ngulni mehnatda kishi.
Ko’nglum bu g’ariblikda shod o’lmadi , oh,
G’urbatda sevinmas emish, albatta, kishi.
(Zahiriddin Muhammad Bobur)