# 4, 2020 pedagogik mahorat*педагогическое мастерство*pedagogical skill

# 4, 2020 PEDAGOGIK MAHORAT*ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ МАСТЕРСТВО*PEDAGOGICAL SKILL
120 
а) шахснинг ривожланиш шароитида ички ва ташқи шарт-шароитларни назарда тутиб, 
коррекция ва ривожланишнинг ягоналиги; 
б) ёш ва индивидуал хусусиятлар бирлигини ҳисобга олиш; 
в) диагностика ва коррекцион ривожланишнинг бирлигига эришиш; 
г) психик фаолият тараққиётининг тизимлилик тамойили; 
д) психокоррекциянинг фаолият тамойили; 
е) илк ўспиринларнинг ирода тўғрисидаги тасаввурлари билан уни амалий фаолиятда намоён 
этиш бирлиги. 
Иродани шакллантириш жараёни инсонни руҳий зўриқишига сабаб бўлиши мумкин. Шу боис, 
психокоррекцион дастур машғулотлари уч босқичли тизимда ишлаб чиқилди: 
Биринчи босқичда иштирокчиларни тренингга тайёрловчи, фаоллаштирувчи ва мушоҳадаловчи 
машқлар ўрин олди;
Иккинчи босқичда иштирокчиларни муаммога олиб кирувчи машғулотлар киритилди. Бу 
босқичда респондентлар иродалилик ва иродасизликнинг моҳиятини англашлари ва ироданинг 
шаклланишига таъсир кўрсатувчи омиллар ҳақида тушунчага эга бўлишлари назарда тутилди.
Дастурнинг учинчи босқичида (илк ўспиринларда) ироданинг етарлича шаклланмаган 
сифатларини ривожлантирувчи, қайта конструкцияловчи машғулотлар ўрин олди. Тренинг дастурини 
умумий ҳажми 2 ҳафтага мўлжалланди. Тренинг жараёнида динамика ва ўзгаришлар кутилиши сабабли 
реципентлар учун кўрсатмалар ишлаб чиқилди, психологик таъсир самарасини белгилашда 
психофизиологик методлардан ҳам фойдаланилди. Улар иштирокчиларнинг вегетатив-соматик, 
физиологик ва психик функцияларини баҳолайди. (Машғулотлар ҳафтада 2-3 марта ўтказилади 1-
1,5соат ).
Тренингда асосий жараён бу- иштирокчиларга машғулотлар вақтида амал қилиниши керак бўлган 
гуруҳий меъёрларни, яъни тренинг шартлари ва қоидаларини тушунтиришдир. Тренингларни 
ўтказишдан олдин қоидаларга риоя қилиш кераклиги тўғрисида иштирокчилар билан келишиш ва ҳар 
бир аъзонинг розилигини олиш муҳим. Бу иштирокчилар ўртасида қулай психологик иқлимнинг 
яратилишини таъминлайди ва тренинг мақсадига эришишда асосий тактикалардан бири саналади. 
Олдиндан белгиланган мақсад ва вазифалар, тамойил ва қоидаларга амал қилган ҳолда 
“Иродавий сифатларни психокоррекциялаш” дастурининг самаралилик даражаси синовдан 
ўтказилди. Босқичма-босқич амалга оширилган машқлар, топшириқлар жараёнида илк ўспиринларда 
ўз иродасини ривожлантиришга нисбатан хохиш доминантлик хусусиятини касб эта борди. Тренинг 
иштирокчилари ўз муаммоларини, стреотипларини, установкаларини секин-асталик билан тушуна 
бордилар. Машғулотлар босқичма-босқич ўтказилиши, ҳар бир машқ олдингисидан мазмунан бойиб 
бориши натижасида синалувчи ўзини муқаррар равишда тенгдошларига таққослаб кўрди, ўзида 
бошқаларга ўхшаш ёки ўхшамайдиган сифатларни топди, ўзининг ҳамда тенгдошларининг фазилат 
ва камчиликларини пайқади, баҳо берди. Шу тариқа ўз хулқ атворини ўзгартиргиси келди, бирон 
ўртоғига мумкин қадар ўхшашга ёки ўхшамасликка қарор қилди.
Психокоррекцион тадбирлардан сўнг психодиагностика жараёнида қўлланган методикалар 
(М.В.Чумаковнинг “Шахснинг иродавий сифатлари” тести Э.Ғозиев томонидан модификация 
қилинган варианти Н.Е.Стамбулованинг “Талабаларнинг ўз иродавий сифатларини ўзи баҳолаши” 
сўровномаси) [7] қайта респондентларга татбиқ этилди ва натижалар дастурни татбиқ қилишга қадар 
бўлган ҳолат билан солиштирилганда қатор ижобий ўзгаришларга эришилганлиги кузатилди.