# 4, 2020 pedagogik mahorat*педагогическое мастерство*pedagogical skill

# 4, 2020 PEDAGOGIK MAHORAT*ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ МАСТЕРСТВО*PEDAGOGICAL SKILL
126 
юртига қарши қўл кўтарадиган фарзанд “оқпадар” деган ланатга учраганини талай мисолларда 
кўришимиз мумкин. 
Маҳалла, аввало, соғлом миллий-ижтимоий муҳит масканидир. Бу ерда кучли таъсирга эга 
бўлган ижтимоий-педагогик тарбия маҳалла аҳлининг хулқ-атвори ва ўзаро муносабатларини адолат 
ва маънавий мезонлар асосида ҳимоя қилиб, асраб, тартибга солиб туради. Шу маънода маҳаллани 
табияси оғир ўсмирларни тарбиялаш маскани деб ҳам аташ мумкин. 
Айниқса, миллий қадриятлар, меҳр-оқибат, эл-юрт шаъни учун кураш каби фазилатларни 
камол топтиришда маҳалланинг ўрни беқиёс. 
5-9-синф ўқувчилари дунёқарашининг шаклланиши, эътиқодининг мустаҳкамланиши учун ўта 
сезгир, сензитив босқич ҳисобланади. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, бу давр нафақат 
шакллантириш учун, балки маълум бир номақбул қарашлар шаклланиб улгурган бўлса, уларни 
ўзгартириш учун ҳам қулайдир. 
Педагогикада “ўсмирлик даври” ибораси кенг оммалашиб кетган тушунча ҳисобланади. 5-9-
синф ўқучиларига алоҳида эътибор берилишига сабаб шундаки, бу даврда бола соматлик, жисмоний, 
жинсий ва ижтимоий тараққиёти жиҳатидан жиддий ўзгаришларга учрайди. Шунинг учун ҳам 
жамият томонидан 5-9-синф ўқучилари даври ва унинг хусусиятларига бериладиган баҳо айнан шу 
жамиятнинг тараққиёт даражасига боғлиқ. Агар 5-9-синф ўқучилари даврининг бошланиши одатда 
кўпроқ жинсий жиҳатдан етилиш билан боғланса, субъектив жиҳатдан бу даврнинг якунланиши 
ҳаётда устун мавқега эга бўлган ижтимоий аҳвол, таълим олиш муддати кабиларга боғлиқ равишда 
турлича бўлиши мумкин. 5-9-синф ўқучиларинг ёши нуқтаи назарига ижтимоий-психологик ёндашув 
яна шу билан изоҳланадики, аввалги даврда 5-9-синф ўқучилари учун етакчи бўлган ўқув фаолияти 
энди ўзининг катталар дунёсида ва ижтимоий муносабатлар таркибида ўз мавқеи ва ижтимоий 
ўзлигини англашга қаратилган фаолият билан алмашади. Шунинг учун ўсмирлик бу – боланинг 
улғайиш йўлидаги бир босқич ёки “ўтиш даври” эмас, балки теран мазмун, шахсий моҳият ва 
ижтимоий аҳамиятга эга бўлган мустақил ёш даври ҳисобланади. Проф. М.Қуронов “Оталар 
китоби”да ўсмирлик даврига шундай таъриф беради: “… ўсмирнинг қўл–оёғи кўпинча унинг 
фикридан олдин юради. Масаланинг моҳиятига, “ичига кириш”дан кўра юзаки, тез ва хом қарор 
қабул қилади. У ўзига катталарнинг ишонишини, бирор жиддий нарса билан шуғулланишни истайди. 
Бироқ катталар уни бола деб билиб, эътиборсиз қолдиришади. Натижада ундаги фаоллик қаровсиз 
қолади.
Бировлардаги камчиликларни бўрттириб кўрсатади. Ўспиринлик – “ота-онам кўп нарсаларни 
билмайди” дейдиган давр. Бу давр – орзулар даври. Сирдош дўст, идеал қидириш даври” [7,42–49].
Айнан шу нуқтаи назардан тарбияси оғир ўқувчиларда миллий ғояни шакллантиришда 
фойдаланилган асосий тушунчаларни кўриб чиқиш зарур бўлади. Бундай тушунчалар сирасига 
“ижтимоийлашув”, яъни боланинг жамият аъзоси бўлиб қолишига имкон берувчи қоида, ҳолат, хулқ-
атвор меъёрларини ўзлаштириши, жамиятда ўз ўрнини эгаллаши, шунингдек “5-9-синф ўқувчилари 
ривожланишининг ижтимоий вазияти” сингари тушунчалар киради. 
Тарбияси оғир ўқувчиларда миллий ғояни шакллантириш муаммоларини ҳал этишга 
қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш долзарб аҳамият касб этмоқда.
Миллий мафкурамизнинг бош ғояси манфаатларига хизмат қилувчи ёш ўзбекистонликларнинг 
вояга етказилиши оиладан, маҳалладан бошланиши лозим. Ижтимоий педагогикамизнинг мақсади 
ҳам шунга йўналтирилган. Мисол учун, асосий педагогик ҳужжатларимиздан бири “Ўқувчиларни 
тарбиялашда оила, маҳалла, мактаб ҳамкорлиги” концепциясида “Оилада соғлом муҳитни яратиш, 
миллий руҳ ва турмуш тарзини ҳисобга олиш, фарзандлар учун ота-она ҳар томонлама ўрнак бўлиши, 
фарзандларнинг ота–онасига, Ватанга муҳаббат туйғусини шакллантириш, ўзаро ғамхўр бўлишини 
таъминлаш – оилавий тарбиянинг асосий вазифаси” эканлиги таъкидланади [5,16]. 
Тарбияси оғир ўқувчиларда миллий ғояни шакллантиришда мактаб, оила, маҳалла 
ҳамкорлигида 5-9-синф ўқувчилари онгига миллий ғояни сингдириш яхлит педагогик фаолият 
жараёни бўлиб, ушбу жараёнда қуйидаги педагогик вазифалар ҳал этилиши мақсадга мувофиқ: 
-
тарбияси оғир ўқувчиларда миллий ғояни шакллантиришда мактаб, оила, маҳалла 
ҳамкорлигида 5-9-синф ўқувчиларини ғоявий-мафкуравий таълим-тарбиянинг моҳияти ҳамда жамият 
ҳаётида тутган ўрни ҳақидаги маълумотлар билан қуроллантириш

-
тарбияси оғир ўқувчиларда миллий ғояни шакллантиришда мактаб, оила, маҳалла 
ҳамкорлигида 5-9-синф ўқувчиларида ғоявий ва мафкуравий билимларни эгаллашга бўлган 
эҳтиёжни вужудга келтириш ҳамда мафкуравий тафаккурни қарор топтириш; 
https://buxdu.uz

---