# 3-son 2019. indd

“XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali. 2019. № 3.   www.xtjurnali.zn.uz
O‘yinni tashkil etishda barcha shart-sharoitlarni hisobga olish va o‘yinga mos 
jihozlarni tanlash,  teng taqsimlash hamda o‘yin jarayonini kuzatish va yakunda to‘g‘ri 
yo‘naltirishi juda muhim bo‘lib, uning tarbiyaviy ahamiyatini yanada  oshiradi. 
Pedagog o‘yinga rahbarlik qilish vaqtida bolalarga o‘yin mazmuni, sharti va qoi-
dalarini yaxshi tushuntirishi va rollarni taqsimlay olishi hamda ishtirokchilarning texnik 
jihatdan xavfsizligini ta’minlashi  zarur.
Maktabgacha yoshdagi bolalarning xususiyatlarini inobatga olgan holda  harakatli 
o‘yinlarni quyidagi turkumlarga bo‘lish tavsiya etiladi: 1-chizma
Harakatli o‘yinlar bolalarda oddiy vaqt mo‘ljalini shakllantiradi. Ular quyidagilarda 
ifodalanadi: o‘yin harakatlarining izchilligini tushunib olishda – avval, so‘ng, bundan 
keyin, bundan oldin, barini bir vaqtda va o‘yin topshiriqlarini ishoraga ko‘ra, bolalar 
u chun belgilangan muddat doirasida tez bajarishda, masalan, ‘‘Men ishora bergach siz 
to‘plarni yig‘ishingiz kerak’’, ‘‘Kim musiqa sadolari tugaguncha stulga o‘tira oladi?’’. Bu 
o‘yinlarda bola fazoda mo‘ljal olishni, harakatlar izchilligi va ularga vaqt davomida amal 
1-chizma. Harakatli o‘yinlarning turkumlanishi
Maktabgacha 
yoshdagi bolalar
uchun harakatli 
o‘yinlar
Tabiat qo‘ynida 
(suvda, qorda, 
shamolda va bosh.) 
o‘ynaladigan harakatli 
o‘yinlar
Boshqa 
xalqlarning milliy 
harakatli o‘yinlari.
Asosiy 
harakat turini 
mustahkamlashga 
yo‘naltirilgan harakatli 
o‘yinlar
To‘p bilan 
o‘ynaladigan harakatli 
o‘yinlar
Turli sport jihozlari 
bilan o‘ynaladigan  
harakatli o‘yinlar
Obrazli – rolli 
harakatli o‘yinlar
Mavsumiy harakatli 
o‘yinlar
O‘g‘il bola 
va qiz bolalarga 
mo‘ljallangan harakatli 
o‘yinlar
Bayramlar 
sharafiga 
uyushtiriladigan 
harakatli o‘yinlar
Ertaklar  asosida 
o‘ynaladigan harakatli 
o‘yinlar

---

93
qilishni mashq qiladi. Har bir bolaning o‘yin qoidasini anglashi va unga rioya qilishi 
turlichadir. Bu borada kattalarning talabi hal qiluvchi ahamiyatga ega. Asta-sekin tar-
biyaviy ta’sir qilish tufayli bolalarning o‘yin jarayoniga munosabatini o‘zgartirish, o‘yin 
harakatlari va qoidalarini birmuncha aniq bajarishga qiziqish uyg‘onib boradi. 
Harakatli o‘yinlarni o‘tkazishda erishiladigan natijalar samarasi bolalarning o‘yin 
faoliyati jarayonida yuzaga keladigan va bolaga yaxshi ta’sir etadigan ijobiy holatlar bi-
lan bog‘liqdir. Bu ishtirokchining vazifalarni aniq tushunishida, o‘zaro muvofiq harakat-
lanishda, fazoda aniq mo‘ljal olishda, topshiriqlarni tezda bajarishda namoyon bo‘ladi. 
Quyidagi jadvalda turli yoshdagi bolalar bilan o‘ynaladigan harakatli o‘yinlar ajratib   
berilgan. (2-jadval)