~ ~ O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

~  ~ 
 
9-MAVZU: MAVAROUNNAHRNING ARABLAR TOMONIDAN 
ISTILO QILINIShI. XALQ QO’ZG’OLONLARI. 
 
 
9.1.MA’RUZANI OLIB BORISh TEXNOLOGIYaSI
 
 
Talabalar soni: 
O’quv vaqti: 2 soat 
Mashg’ulot shakli: 
Informatsion ma’ruza 
Ma’ruza rejasi: 
1.Arab xalifaligining tashkil topishi. 
2.Movarounnahrning arablar tomonidan istilo qilinishi. 
3.Arab xalifaligining mustamlakachilik siyosati. 
4.Arab xalifaligiga qarshi xalq qo’zg’olonlari. 
Mashg’ulotning maqsadi: Mavarounnahrning arablar tomonidan istilo qilinishi. Arab bosqiniga qarshi 
Xalq qo’zg’olonlari. Islom dininning keng tarqalishi haqida chuqur bilimlar hosil qilish. 
Ma’ruza mazmuni: Arab  halifaligining  tashkil   topishi   va  Movarounnaxr yerlarining arab 
bosqbnchilari tomonidan istilo qilinishi. Mavzuning tarixshunosligi. Arabiston     yarim orolida arab 
halifaligining tashkil topishi. Arablarning qo’shni xududlarga tajovo’zkorlik yurishlari. 
Mustamlakachilarning o’zlarini "sahobalar" deb mahalliy aholining urf-odatlarini, e’tiqodlarini va 
madaniyatini mensimasligi. Arab yozuvi, arab tilining davlat maqomini olishi, Boshqaruv. Soliqlar: 
"'Jiz’ya", "Xiroj", "Zakot" va boshqalar. Islomning majburan mahalliy aholiga qabo’l qildirilishi. 
Moddiy boyliklarning halifalik markaziga tashib ketilishi. Aholining iqtisodiy-ijtimoiy ahvolining 
yomonlashuvi. Arablarning mustamlakachilik siyosatiga qarshi  mahalliy xalq qo’zg’olonlari 
So’g’ddagi 720-722 yillardagi Gurak va Divashtichlar boshchiligidagi qo’zg’olonlar. Ko’zg’olonning 
bostirilishi, Divashtichning qatl qilinishi. 723 - 728 yillardagi Farg’ona, Shosh, Nasaf, Xuttolon, 
So’g’dda ko’tarilgan ko’zg’olonlar. 736-737 yillarda Toxariston va So’g’dda ko’tarilgan 
qo’zg’olonlar. Arab halifasi Nasr ibn Sayyorning moliya islohoti. Arab mustamlakachilarining 
mahalliy aholi bilan yaqinlashishi. Halifalikning ijtimoiy va siyosiy hayotidagi keskin o’zgarishlar. 
Sulolaviy kurashning boshlanishi. Ummaviylarga qarshi Abu Muslim boshchiligidagi ko’zg’olon va 
uning ahamiyati. Mahalliy xalq axvolining og’irlashuvi. Buxoroda Sharik ibn Shayxulmaxri 
boshchiligidagi qo’zg’olon. Qo’zg’olonning bostirilishi. Muqanna boshchiligidagi "Oq kiyimlilar" 
qo’zg’oloni. Qo’zg’olonning yengilishi sabablari va oqibatlari. 
Pedagogik vazifalar: Arablarning qo’shni xududlarga tajovo’zkorlik yurishlari haqida to’liq ma’lumot 
beradi. iqtisodiy-ijtimoiy ahvolining yomonlashuvi sabablarini yoritib beradi. Muqanna 
boshchiligidagi "Oq kiyimlilar" qo’zg’oloni va bu qo’zg’olon nima sababdan bunday nomlanishini  
talabalarga tushuntirib berish. 
O’qitish vositalari: 
Interfaol usul, tarqatma materiallar. 
O’qitish usuli va shakli 
Ma’ruza, savol va topshiriqlar, aqliy xujum, guruhlar bo’lib ishlash. 
O’qitish sharoiti 
Elektron darsliklar tashkil etish. 
Monitoring va baholash 
Og’zaki nazorat, test usuli, o’z-o’zini nazorat qilish va reyting tizimi 
asosida baholash.