“ ” fakulteti guruh talabasi

1.2. Amir Temur va Boyazid munosabatlarining dastlabki hulosasi

Amir Temurning g’arbga harbiy yurishlari munosabati bilan bu xususida harbiy nuqtai nazardan to’xtalgan edik.Temurning lashkari g’arbga siljigani sari Kichik Osiyo amirliklari va usmonli turklar bilan bevosita diplomatic munosabatlar XIV asrning 80-yillaridan boshlandi.
Turk Sultonidan ozurdaxol (ozor chekkan) bo’lib, yerlaridan ajralgan Kichik Osiyo amirlari Amir Temurga o’z itoatlarini bildirib, uni Yildirim Boyazidga qarshi jangga undaganlar. Jumladan, Arzinjon amiri Tahurtan, Kuniyo hokimi Alouddin bek Qoraxoniy Amir Temurning itoat talab murojaatiga ijobiy munosabat bildirganlar. Amir Temur mazkur amirlarni o’z himoyasiga olgan turk saltanati bilan bo’ladigan keying munosabatlarda bu vaziyatdan juda ustalik bilan foydalangan, zero bu hol unga harbiy nuqtai nazardan juda qulay hudud va turk Sultoniga qarshi ta’na uchun bir sabab tariqasida xizmat qilgan.
Amir Temur Sivasdan turib Boyazidga yo’llagan maktubida, agar Boyazid sulhga rozilik bersa, uzrxoxlik yuzasidan bir maktub yo’llab ma’lum qilishini, bu taqdirda Amir Temur o’zi ham Sivasdan qaytib ketishini aytish bilan birga , o’zining Elxon sulolasidan ekanini ta’kidlab, yosh jixatidan ham ulug’ ekaniga urg’u berib, Yildirim Boyaziddan itoat etishini talab qilgan
Mazkur nomaga javoban yo’llagan maktubida Boyazid Amir Temur bildirayotgan butun ta’nalar << jang uchun bir bahona >> degan fikrni ilgari surgan va qachonki, Amir Temur yaqinlashar ekan, turklar tomoni ham jangga hozir ekanligini ma’lum qilgan.
Amir Temurning 1395 yilda To’xtamishni mag’lubiyatga uchratishi natijasida kata xavf bartaraf etilgan edi.
Ittifoqchilardan biri Qozi Burhoniddin 1399 yili Barquq vafotidan so’ng Malatiya. Loranda, Divrigi qal’asini ishg’ol etdi. Bu bilan Boyazid Amir Temurga qarshi kurashda mutlaqo yakkalanib qolgan edi.
Boyazid Amir Temurga yozgan maktubida oradagi mavjud anglashilmovchiliklarni tushuntirishga harakat qilgan va maktubining yakunida oradagi gina-qudratlarga barham berishni taklif etib, sulh yoki mujodala ixtiyorini Amir Temurning o’ziga xavola etgan. Amir Temur so’nggi marotaba Yildirim Boyazidga Marog’adan yo’llagan maktubida yana sulh taklifini ilgari surgan.
Ilk yozma manbalarga asosan ushbu daliliy ma’lumotlarni chuqur tahlil etish Amir Temurning ko’pgina xorijiy mamlakatlar bilan, xususan Misr sultonlari Barquq va Faraj bilan, shuningdek Boyazid va To’xtamish bilan bo’lgan munosabatlarining haqiqiy ahvolini tasvvur etishga yordam beradi….