درس اول Birinchi dars Fors tili

4-mashq. Savollarga javob bering.

این گل قشنگ است؟

ﺁن سیب ترش است یا شیرین؟

مگر ﺁن دختر پزشک است؟

ﺁیا ﺁن گرگ است؟

مگر ﺁن مداد سیاه است؟

ﺁیا ﺁن صندلی کهنه است؟

این پیراهن زرد است؟
Takrorlash uchun savollar
1. So’roq gaplarning yasalish turlari necha xil?

2. Ohang orqali so’roq gap yasalishida tovush qanday o’zgaradi?

3. Qanday so’roq olmoshlarini bilasiz?

4. Qanday so’roq yuklamalarini bilasiz?

درس بیست و پنجم

Yigirma beshinchi dars
واژگان

Lug‘at

تاریک	tārik	qorong’i
میرسد	mirasad	yetib keladi
گرم میشود	garm mišavad	isiydi
بر میگردند	bar migardand	raytadilar
سبز میشود	sabz mišavad	ko’karadi
شکوفه	šekufe	kurtak
شدید	šadid	rattiq, kuchli
میکارند	mikārand	ekadilar
تربچه	torbče	rediska
کلم	kalam	karam
گوجه فرنگی	goujefarangi	pomidor
خیار	xiyār	bodring
در اواخر	dar avāxer	oxirida
عروس فصل ها	arus-e faslhā	fasllar kelinchagi
میگویند	miguyand	deb aytadilar
زیبائی طبیعت	zibāi-ye tabiat	tabiat go’zalligi
مناطق کوهستانی	manāteγ-e kuhestāni	tog’ mintaqalari
میچینند	mičinand	teradilar

است [ast] bog’lamasining qisqa shakli

Ot kesimli gapning egasi ma’lum bir shaxsni bildirsa ( men, sen, u, Ahmad, biz, siz, ular) kesimli bog’lamasi است [ast] shaxs va sonda ega bilan moslashadi. Kesimlik bog’lamasi است [ast] ega bilan shaxs va sonda ikki xil usul bilan moslashadi: qisqa shaklda va to’liq shaklda. Avval kishilik olmoshlarini takrorlab olamiz.

Kishilik olmoshlari

	Birlik			Ko’plik
I shaxs	من	[man]	Men	ما	[mā]	Biz
II shaxs	تو	[to]	Sen	شما	[šomā]	Siz
III shaxs	او وی	[u] yoki [vey]	U	ﺁنها ایشان	[ānhā] yoki [išān]	Ular

III shaxs birlikdagi وی [vey] va ko’plikdagi ایشان [išān] kitobiy uslubga xos. است [ast] bog’lamasining qisqa shakli shaxs son qo’shimchalari deb ham yuritiladi.

Bog’lamaning qisqa shakli yoki shaxs - son qo’shimchalari

	Birlik		Ko’plik
I shaxs	م	[am]	یم	[im]
II shaxs	ی	[at]	ید	[id]
III shaxs	است	[ast]	ند	[and]

Yuqorida aytganimizdek ot kesimli sodda gaplarning egasi ma’lum bir shaxsni bildirsa, kesimlik bog’lamasi o’sha shaxsga munosib ravishda o’zgaradi. است [ast] bog’lamasining qisqa shakli ot kesimga bevosita qo’shiladi va urg’usiz o’qiladi. O’qilayotganda ot kesimga qo’shib o’qiladi. Masalan:

Birlikda:
من نقاشم [ man naγγāšam] – “Men rassomman”

تو نقاشی [to naγγāši] – “Sen rassomsan”

او نقاش است [u naγγāšast] – “U rassom”
Ko’plikda:
ما نقاشیم [ mā naγγāšim] – “Biz rassommiz”

شما نقاشید [šomā naγγāšid] – “Siz rassomsiz”

ﺁنها نقاشند [ānhā naγγāšand] – “Ular rassomlar”
Ko’rib turganimizdek har bir shaxs uchun o’zining qo’shimchasi mavjud. Faqat III shaxs birlik uchun است ast ning o’zi qoladi ya’ni III shaxs birlikda ega bilan mos ekan. Masalan:

اکرم نقاش است [Akram naγγāšast ] – “Akrom rassomdir”

او نقاش است [ u naγγāšast] – “U rassomdir”

Ma’lum bir shaxsdagi (I,II,III) ot kesimli gaplarning inkor shaklini yasash uchun است [ast] ning inkor shakli نیست [nist] ga shaxs–son qo’shimchalari qo’shiladi. Diqqat qiling:

Birlikda:
نیستم [nistam] – “emasman”

نیستی [ nisti] –“emassan”

نیست [nist] –“emas”
Ko’plikda:
نیستیم [nistim] – “emasmiz”

نیستید [nistid] – “emassiz”

نیستند [nistand] –“emaslar”

III shaxs birlikda نیست [nist] ning o’zi keladi. نیست است deb bo’lmaydi, chunki نیست ning o’zi است ast bilan نهna- inkor yuklamasining qo’shilishidan hosil bo’lgan. Demak:

Birlikda:
من کارگر نیستم [man kārgar nistam] – “Men ishchi emasman”

تو کارگر نیستی [ to kārgar nisti] –“Sen ishchi emassan”

او کارگر نیست [ u kārgar nist] – “U ishchi emas”
Ko’plikda:
ما کارگر نیستیم [mā kārgar nistim] – “Biz ishchi emasmiz”

شما کارگر نیستید [šomā kārgar nistid] – “Siz ishchi emassiz”

ﺁنها کارگر نیستند [ānhā kārgar nistand] – “Ular ishchi emaslar”

متن

فصل بهار
روزهای سرد و تاریک زمستان تمام میشود و بهار میرسد. روزها کم کم گرم میشود. طبیعت از خواب زمستانی بیدار میشود. پرنده ها از کشورهای گرم بر میگردند. برگ درختان سبز میشود. شکوفه ها باز میشود. باران های شدید میبارد. اطراف سبز و خرم میشود. دهقانان در باغ ها و کشتزارها میوه و سبزیجات گوناگون میکارند. در اواخر فصل بهار بعضی از میوجات و سبزیجات میرسد. مثلا : تربچه‘ کلم ‘ گوجه فرنگی ‘ خیار‘گیلاس و توت از ﺁن جمله است. فصل بهاررا عروس فصل ها میگویند. مردم برای تماشای زیبائی طبیعت و استراحت به مناطق کوهستانی میروند. ﺁنها ﺁنجا گلهای بهاری مانند لاله و بنفشه میچینند. ما فصل بهاررا خیلی دوست داریم. چونکه در فصل بهار جشن ها هم زیاد است.

Fasl-e bahār

Ruzhāye sard va tārik-e zemestāni tamām mišavad va bahār mirasad. Ruzhā kam-kam garm mišavad. Tabi’at az xāb-e zemestāni bidār mišavad. Parrandehā az kešvarhāye garm bar migardand. Barg-e deraxtān sabz mišavad. Šekufehā bāz mišavad. Bārānhāye šadid mibārad. Atrāf sabz-o xorram mišavad. Dehqānān dar bāγhā va keštezārhā mive va sabzijāt-e gunāgun mikārand. Dar avāxar-e fasl-e bahār ba’zi az mivejāt va sabzijāt mirasad. Masalan: torbče, kalam, goujefarangi, xiyār, gilās va tut az ān jomle ast. Fasl-e bahārrā arus-e faslhā miguyand. Mardom barāye tamāšo-ye zibāiye tabi’at va esterāhat be manāteq-e kuhestāni miravand. Ānhā ānjā golhāye bahāri mānande lāle va benafshe mičinand. Mā fasl-e bahārrā xeyli dust dārim. Čunke bahār jašnhā ham ziyād ast.
1-mashq. Quyidagi gaplarni o’qing va tarjima qiling.

من شاگردم. تو کارگری. او نقاش است. ما دهقانیم. شما پزشکید. ﺁنها مهندسند. احمد هم مهندس است. ﺁیا من هم شاگردم؟ مگر تو کارگری؟ ﺁیا او نقاش است؟ مگر احمد مهندس است؟ سعادت و لیلی کیستند؟ سعادت کارگر است ‘ لیلی دهقان است. این مرد معلم است. این دختر معلم نیست ‘ بافنده است. این مداد سیاه است. ﺁن مداد سرخ است.

2-mashq. Quyida berilgan so’zlardan so’roq gaplar, bo’lishli va bo’lishsiz gaplar tuzing.

ega		kesimning ot qismi
man		najjār
to		ostād
u		akrām
mā		pezešk
šomā		bāγbān
ānhā		kešāvarz

3-mashq. Savollarga javob bering.

ﺁیا تو ازبکی؟ .١

ﺁیا او تاشکندی است ؟ .٢

مگر شما دانشیارید؟ . ٣

مگر ﺁنها با سوادند؟ . ٤

ﺁیا این دوشیزه باهوش است؟ . ٥

ﺁن مرد باغبان است؟ . ٦

این زن بافنده است؟ .٧

4-mashq. Quyidagi so’zlarni ishtirok ettirib gaplar tuzing.

پیر	نقاش
باسواد	خیلی خوب
مجله	زرد
دانشیار	هویچ
بادام	چائی
احمد	ﺁنها
نان	شما

Xattotlik mashqlari

Matnni o’qituvchi yordamida o’qing












5- mashq. Yuqoridagi gaplarni o’qituvchidan keyin takrorlamg va tarjima qiling.