Yotoq yaralarni oldini olish va davolashni rejalashtirish

YOTOQ YARALARNI OLDINI OLISH VA DAVOLASHNI 
REJALASHTIRISH 

Og‘ir yotgan bemorlarni sifatsiz parvarishlash natijasida teri 

bichilishlari va yotoq yaralar vujudga keladi.
Yotoq yara – terining uzoq vaqt bosilib qolishi, mahalliy 
qon aylanishining buzilishi va yumshoq to‘qimalarning o‘lishi-
dir. Yotoq yaralarning paydo bo‘lishiga 3 asosiy omil sabab 
bo‘ladi: 
1. Bosim. 
2. Kesuvchi kuch. 
3. Ishqalanish. 
Yotoq yaralarni oldini olishda quyidagi usullarni qo‘llash 
maqsadga muvofiq. 
1. Bosimni bartaraf qilish. Og‘ir yotgan bemorning holati 
o‘zgartirilib turiladi, buning uchun tana bilan sath o‘rtasida 
hosil bo‘lgan bosimni bartaraf qiluvchi turli xildagi moslamalar 
qo‘llaniladi. Bu quyidagilardan iborat: 
– maxsus va gidrostatik krovatlar, katta va keng hajmli 
shishiriladigan qoplar va boshqalar;
– maxsus to‘shak;
– yostiqlar yoki qo‘y yungidan qilingan to‘shak, havo, suv 
yoki gel bilan to‘ldirilgan yostiqlar, rezinali chambarlar va 
hokazo. 
2. To‘qimalarni tiklovchi sog‘aytiruvchi ichki sharoitlarni 
yaxshilash: 
– ovqat yeyish va ichak faoliyatini yaxshilash; 
– kamqonlikning oldini olish va davolash; 
– tana harakatini va sog‘ayish jarayoniga ta’sir ko‘rsatuvchi 
dorilarni qo‘llash va davolash yo‘lini tuzish. 
3. To‘qimalar holatiga ta’sir etuvchi tashqi taassurotni 
muvofiqlashtirish. 
– teri butunligini saqlash va shikastlantirmaslik; 
– siydik va axlatni tuta olmaslikni oldini olish va davolash; 
– siydik va axlatni tuta olmaydigan kasallar parvarishini 
yaxshilash; 
– tibbiy ijtimoiy xodim bemor va ularga qarovchilarga yo-
toq yaralar hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan joyni kechqurun 10% 

li kamfora spirt yoki 0,5% li nashatir spirtiga ho‘llangan doka 

tampon bilan artib turishni, bosimni bartaraf qiluvhci mosla-
malardan foydalanishi, o‘z - o‘ziga yordam berishni o‘rgatishi; 
– yotoq yara paydo bo‘ladigan joyda teri qizarib qolgudek 
bo‘lsa, bir necha kunduz mobaynida bir ikki marotaba 5 –10% 
li kaliy permonganat eritmasini surtib turish.
Tibbiy ijtimoiy xodim bemorga va parvarish qiluvchilarga 
yotoq yaralar xavfi va ularni oldini olish haqida axborotni yet-
kazishi, yordamchi vositalar yordamida harakat qilish imkoni-
yatini oshirishi va bosim kuchini qaytaruvchi moslamalar berishi 
kerak. 
Yotoq yaralarni oldini olish uchun quyidagi choralarni 
ko‘rish lozim: 

har gal o‘rin - ko‘rpani qayta solishda bemor badanini 
ko‘zdan kechirish, bunda asosan yotoq yara paydo bo‘ladigan 
joylarga ahamiyat berish; 

bemor badanining ozoda bo‘lishini kuzatish, har kuni bada-
nini nam sochiq bilan artish, badanining siydik va axlat tegib 
ifloslangan joylarini suv bilan sovunlab yuvish, so‘ngra orqa va 
dumg‘aza terisini kamfora spirti bilan artish kerak. Yuvmasdan 
oldin kamfora spirt bilan artish keng tarqalgan bo‘lsa-da, bu usul 
yotoq yaralarining oldini olishda yetarlicha foyda bermaydi, 
chunki spirt terining mikroblar tushgan mayda teshiklarini berki-
tib qo‘yadi, biroz vaqtdan so‘ng bu teshiklar ochilib, teshikcha-
lardan chiqqan mikroblar teri ustidagi kirlarga qo‘shiladi. Bundan 
tashqari, yuvish, ayniqsa iliq suv bilan teri yaxshilanishiga va 
to‘qimalarining yaxshi oziqlanishiga imkon beradi; 

terining bosilishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida yotoq yara-
lar paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan joylarga yumshoq sochiq 
yoki yostiq jildiga o‘ralgan rezina chambar qo‘yiladi. Cham-
barni qo‘yganda dumg‘aza uning teshigi ustida turadigan bo‘-
lishi kerak. Axlat va siydikni tuta olmaydigan bemorlar tagiga 
rezina sudno qo‘yiladi. Rezina chambar va sudnoning teshigi 
bo‘lib, unga metall so‘rg‘ich tiqib qo‘yiladi; 

bemorning kuniga bir necha marta tana vaziyatini o‘zgar-
tirib turishiga yordam berish va navbatma-navbat u yonboshiga 
va bu yonboshiga, goh chalqancha yotishiga ko‘maklashish kerak; 

91 


agar yotoq yara paydo bo‘ladigan joyda teri qizarib 
qolgudek bo‘lsa, yuqorida sanab o‘tilgan barcha tadbirlarni 
kuchaytirish va ayni vaqtda davolashga kirishish lozim. Paydo 
bo‘layotgan yotoq yaraga kuniga 1 – 2 marta 5 yoki 10% li 
kaliy permanganat eritmasi surtiladi.