Yer bogʻliqligi quyosh faolligining Yerdagi jarayonlargataʼsiri

Quyosh (bogʻliqlik)

Quyosh - YER BOGʻLIQLIGI - Quyosh

faolligining Yerdagi jarayonlargataʼsiri.

Quyosh tarqatayotgan energiya (3,9-

1038erg/sek)ning atigi 5-10-10 qismi

Yerga yetib keladi va u Yerdagi deyarli

barcha jarayonlarning energiya manbai

hisoblanadi. Quyoshning rent-gen,

ultrabinafsha toʻlqinlarda nurlanishi Yer

ionosferasini vujudga keltiradi,

korpuskulyar (zarra) nurlanishi, yaʼni

Quyosh shamoli Yer magnitosferasi

dinamikasini belgilaydi. Quyoshning

umumiy nurlanishi oʻzgarishlari 1% dan

oshmaydi. Bu esa Yerning issiqlik

muvozanati turgʻunligini taʼminlaydi.

Lekin Yerdagi barcha hodisalarga

Quyoshdan doimiy keladigan

energiyadan tashqari, Quyosh faolligi

bilan bogʻliq boʻlgan elektro-magnit va

korpuskulyar oʻzgarishlar ham taʼsir

etadi. Bu oʻzgarishlar, asosan, rentgen,

ultrabinafsha va radiotoʻlqinlarda

kuzatilib, Quyosh faolligining 11 yillik

davri va Quyoshning oʻz oʻqi atrofida

aylanish davri boʻlgan 27 kunlik

davriyliklarda seziladi. Quyosh

chaqnashlari vaqtida sokin quyosh

nurlanishiga nisbatan rentgen toʻlqinlarda

nurlanishi 100 marta, ultrabinafsha

toʻlqinlarda 50% dan kuchliroq boʻladi,

radiotoʻlqinlarda nurlanishi esa turli

chayqalishlardan iborat. Quyosh

chaqnashlari Quyosh kosmik nurlari

manbai boʻlib, unda chiqarib tashlangan

zarralar oqimlari quyosh shamolida

uzilishlar va zarba toʻlqinlarini vujudga

keltiradi. Quyosh chaqnashlarining

rentgen, ul-trabinafsha toʻlqinlarda

nurlanish va kosmik nurlari Yerga 8—30

min.da yetib keladi va ionosferani

qoʻshimcha ionlashtiradi, natijada Yer

atmosferasida radiotoʻlqinlarining

tarqalish sharoiti oʻzgaradi. Mas, shu pay-

tlarda radiotoʻlqinlarning yutilishi yuz

beradi, quyosh chaqnashlari chiqarib

tashlangan zarralar oqimi yerga 1—2

kunda yetib kelib, magnit boʻronlari va

qutb yogʻdulari hosil qiladi.

Quyosh faolligi Yer atmosferasining

pastki qatlamlari (ob-havo va iqlim) va

biosferaga bevosita emas, balki juda

murakkab yoʻllar orqali taʼsir qiladi,

chunki quyosh elektromagnit va

korpuskulyar nurlanishida u bilan

bogʻlangan chekinishlar Yer

atmosferasining yuqori qatlamlarida

yutilib, pastki qatlamgacha toʻgʻridan-

toʻgʻri yetib kelmaydi. Keyingi

maʼlumotlarga koʻra, Yer atmosferasining

yuqori va pastki qatlamlaridagi sharoit

bir-biriga bogʻliq boʻlib, Quyosh

faolligining troposferaga taʼsiri toʻgʻrisida

tegishli maʼlumotlar olinyapti. Mas,

qutblari atroflarida troposfera holatining

Quyosh faolligi bilan bogʻliqligi

isbotlangan. Quyosh faolligining

biosferaga taʼsirini gelio-biologiya fani,

fizik jarayonlarga taʼsirini esa

geliogeofizika fani oʻrganadi.

Shuningdek, daraxtlardagi yillik

halqalarning ortishi, qon (yigʻilishi,

leykoiitlar soni va boshqalarlar)

xususiyatlari, yurak-qon tomirlari

kasalliklari va ularning oqibatlari quyosh

aktivligiga bogʻliqligi aniqlangan.

Bu maqolada boshqa til boʻlimlariga

ishorat yoʻq.

Siz ularni topib va ushbu maqolaga

qoʻshib, loyihaga yordam berishingiz

mumkin.

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

  Last edited 4 years ago by Ximik1991Bot  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib,

Vikipediyaga yordam berishingiz

mumkin.

Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?

title=Quyosh_(bog liqlik)&oldid=

1815370

" dan olindi 

boʻlsa).