Atama nomi
izoh
Matematik model…
Matematik model
tizimni
matematik
izohlash uchun ishlatiluvchi
abstrakt model
boʻlib, maʼlum bir
hodisa va jarayonni matematik
formula
va bogʻlanishlar orqali tushuntirib beradi. Bu
modellarning eng
sodda korinishi
chiziqli regressiya
formulalari bolib, ular
koʻrinishida namoyon boʻladi.
Matematik model
- matematik timsollar, belgilar va hodisalar sinfining taxminan namunasi, bayoni.
Obyektiv dunyo hodisalarini toʻliq aks ettiradigan Matematik model qurish mumkin emas, lekin istalgan
aniqlikda toʻgʻri aks ettiradigan Matematik model qurish mumkin. Matematik model 4 bosqichga
boʻlinadi: modelning asosiy obyektlarini bogʻlovchi qonunlarni shakllantirish; Matematik model olib
keladigan
matematik masalalarni yechish; modelning nazariyaga mos kelishini aniqlash, modelni tahlil
qilish va takomillashtirish. Matematik modelning klassik namunalaridan biri suyuqlik harakatini
oʻrganishdir.
Matematik kutilma
Yilda matematika, a tuzilishi a o'rnatilgan to'plamda ba'zi qo'shimcha funktsiyalar mavjud (masalan, operatsiya,
munosabat, metrik, topologiya).[1] Ko'pincha, qo'shimcha funktsiyalar to'plamga biriktiriladi yoki ular bilan
bog'liq bo'lib, uni ba'zi bir qo'shimcha ma'no yoki ahamiyat bilan ta'minlaydi.
Mumkin bo'lgan tuzilmalarning qisman ro'yxati chora-tadbirlar, algebraik tuzilmalar (guruhlar, dalalar, va
boshqalar.), topologiyalar, metrik tuzilmalar (geometriya), buyurtmalar, voqealar, ekvivalentlik munosabatlari,
differentsial tuzilmalarva toifalar.
Funksiya integrali
Ma’lumki, harakatdagi nuqtaning
tezligini topish,
shuningdek
, egri chiziqqa urinma o’tkazish kabi masalalar
funksiyani differensiallash tushunchasiga olib kelgan edi.
Nuqtaning har bir vaqt momentidagi tezligi ma’lum bo’lganda uning harakat qonunini topish, egri
chiziqni
uning har bir nuqtasidagi urinmalariga ko’ra aniqlash kabi masalalar ham ko’p uchraydi. Bunday masalalar
yuqorida eslatib o’tilgan masalalarga teskari masalalar bo’lib, ular funksiyani integrallash tushunchasiga olib
keladi.
Ta’rif. Biror chekli (a,b) yoki cheksiz oraliqdagi har bir nuqtada defferensiallanuvchi
va hosilasi
shartni qanoatlantiruvchi F(x) funksiya berilgan f(x) funksiya uchun boshang’ich funksiya deyiladi. Masalan, ,
funksiya uchun boshlang’ich funksiya bo’ladi.
Ta’rif. Agar va berilgan f(x) funksiyaning ixtiyoriy ikkita boshlang’ich funksiyalari bo’lsa, u holda biror o’zgarmas
sonda bo’ladi.
Ta’rif. Agar F(x) biror (a,b) oraliqda f(x) funksiyaning boshlang’ich funksiyasi bo’lsa, u holda funksiyalar to’plami
shu oraliqda f(x) funksiyaning aniqmas integrali deyiladi.
Berilgan funksiyaning aniqmas integrali kabi belgilanadi va ta’rifga asosan, birorta F(x) boshlangich funksiya
bo’yicha
tenglik bilan aniqlanadi.
Matrisa
Matrisa
1) metallurgiyada
— metallarga bosim bilan ishlov berishda qoʻllaniladigan shtamplarning ish qismi.
Matritsa sirtida tayyorlanadigan buyum (detal)ning qiyofasiga mos botiq (yoki teshik) boʻladi.
Ana shu
botiq (yoki teshik) ga shtampning ikkinchi qismi
— puanson kiradi. Matritsa yaxlit yoki qismlarga
ajraladigan qilib yasalishi mumkin;
2) matbaada
— harf, rakam yoki belgining tasviri tushirilgan metall plastinka yoki taxtacha (brusok).
Matritsaning shriftlar quyiladigan (qoʻlda harf terishda ishlatiladigan literalarni quyish uchun), satr
quyiladigan (qarang
Linotip
) va harf quyiladigan (qarang
Monotip
) xillari boʻladi. Yuqori bosma
qolipidan xoʻllangan karton yoki plastmassaga botirib tushirilgan chu-qur
nusxa ham Matritsa deb
ataladi. Bunday Matritsadan stereotiplar (qarang
Stereotipiya
) yoki galvanostereotiplar
(qarang
Galvanostereotipiya
,
Galvanotexnika
) tay-yorlashda foydalaniladi.
Vector
ektor (matematika)
(lot. vector
— eltuvchi) — bu son qiymati va yoʻnalishi bilan aniqlanadigan
kattalikdir, ya'ni vektor d
eb yoʻnalishga ega boʻlgan kesmaga aytiladi.
Vektor --
geometriyaning
asosiy tushunchalaridan biri bo'lib, u son (uzunlik) va yo'nalishi bilan to'la
aniqlanadi. Ko'rgazmali bo'lishi uchun uni yo'naltirilgan kesma ko'rinishida tasavvur qilish mumkin (1-
rasmga qarang). Aslida vektorlar haqida gapirilganda, hammasi o'zaro parallel bir xil uzunlik va bir xil
yo'nalishga ega bo'lgan yo'naltirilgan kesmalarning butun bir sinfini nazarda tutish to'g'riroq bo'ladi.
