Xx asr-ilmiy texnika taraqqiyoti va ilmiy-texnika inqilobi asri

FAN-TEXNIKA INQILOBI VA TARAQQIYOTI
Reja:

1. 
   Fan taraqqiyotida jadidlarning qo`shgan hissasi.
   
2. 
   Ulug` Vatan urushi yillarida fan va texnika.
   
3. 
   Ilmiy texnika inqilobining jamiyat rivojiga ta`siri.
   
4. 
   O`zbekistonda ilk universitetlarning ochilishi.
   

1. «Jadid» arabcha bo`lib, Yangi degan ma`noni anglatadi. Yangilik va islohotchilikka intiluvchi yangilik yaratuvchi faoliyat bilan mashg`ul bo`lgan taraqqiyparvar ilg`or ruhdagi ziyolilar tarixda jadid deb nomlandilar. Jadidchilik xarakatining paydo bo`lishi bevosita o`sha davrdagi ichki ham tashqi xalqaro maydondagi ijtimoiy siyosiy muhit va vaziyat bilan bog`liq bo`ldi.
Jadidchilik harakati o`z maqsad va mohiyatiga ko`ra dastlabki kundan boshlab, madaniy-ma`rifiy siyosiy islohotchilik harakati bo`lgan. Ammo vatanni ozod va obod qilish millat va xalqni hurriyatga olib chiqish, to`q va farovon va madaniyatli qilish uchun jadidlar dastlab e`tiborni madaniy-ma`rifiy ishlarga qaratdilar.
Jadidchilik harakatining paydo bo`lib rivojlanishida Qrimlik I.Gasprinskiy (1851-1914) hissasi behad katta bo`ldi. U Qrimdagi XIX asrning 80-yillaridayoq Rossiya bosib olgan musulmon xalqlari orasida 1- bo`lib jadidchilikka asos soldi. Uning rus va turkiy tillarda Chop etilgan Tarjimon (1883-1914) gazetasi , «Rossiya musulmonligi» (1881) , «Ovro`pa madaniyatiga muvozini» (1885) va boshqa asrlari hamda jadid maktabi uchun yozgan darslik va qo`llanmalari Turkistonga kirib keldi.
I.Gasprinskiy 1884 yilda 12 ta bolani yangicha usul- «Usuli jadid»-Savtiya (tovush) usuli bilan o`qitib, 40 kunda savodini chiqardi. U 1892 Turkiston general –gubernatori N.O.Rozenbaxga maxsus maktub yullab, unda maktablarni isloh qilish, jadid maktablarni tashkil etish madrasalardan birini zamonaviy oliy ta`limga moslashtirishni taklif etadi. Ammo bu takliflar amalga oshmaydi. Shundan so`ng u 1893 yilda Toshkentga keladi va ziyoli ulamolar bilan uchrashadi. Samarqandda bo`ladi. U yerdan Buxoroga borib amirni jadid maktabini ochishga ko`ndiradi va maktabga «Muzaffariya» degan nomni beradi. Jadidchilik g`oyasi Turkistonda 19 asrning 80 – yillarining 2- yarmidan tarqaladi. Shu asrning 90- yillari 20 asrning boshlarida jadidchilik muntazam madaniy ma`rifiy harakati sifatida paydo bo`ldi.