Turlari. Ishchi g’ildiragidagi

Fan: Turg‘un mashinalar
Mavzu: Tashqi tarmoq va turbomashinalarning tashqi tarmoq bilan birga ishlashi
REJA:

1. 
   Тurbomashinalarning turlari.
   
2. 
   Ishchi g’ildiragidagi oqim kinematikasi.
   
3. 
   Turbomashinalarning asosiy tenglamasi.
   

Kon sanoatida keng qo’llaniladigan mashinalar turi bu-turbomashinalardir. Turbomashina nasoslar, ventilyatorlar va turbokompressorlar shaklida kon sanoatida keng o’rin olgan.

Turbomashinalar markazdan qochma, o’qiy va meridianal turlarga bo’linadi. Markazdan qochma turlari ko’proq nasoslar va kompressorlar bo’lib, o’qiy turlari ventilyatorlar shaklida keng tarqalgan. Meridional turbomashinalar kon sanoatida kam qo’llaniladi.

Markazdan qochma turbomashina sxemasi.

Markazdan qochma turbomashina (2.1-rasm) so’ruvchi qism -1, ish g’ildirak-2, chiqaruvchi qism-3 va diffuzor-4 dan tuzilgan.
Ushbu turbomashinada oquvchi o’q bo’ylab turbomashinaga yo’naltiriladi, ishchi g’ildirakda radial yo’nalish bo’ylab harakatlanadi, chiqaruvchi qismda aylanib diffuzordan chiqib ketadi.
O’qiy turbomashina (2.2-rasm)
Ishchi g’ildirak vtulkasi-1 va unga mahkamlangan parraklardan-2, valdan-3, tsilindr qobiqdan-4, kollektordan-5, oldingi oqib o’tuvchi kokdan-6, to’g’rilovchi apparatdan-7 va diffuzordan iborat. To’g’rilovchi apparat ishchi g’ildirak o’tgan oquvchi oqimni o’q bo’ylab mashinaga beriladi va chiqishda ham o’q bo’ylab chiqib ketadi.

1. Uk chizikli turbomashinaning sxemasi.

Ishchi g’ildirak parraklari qanot shaklda bo’lib ozroq egilgan bo’ladi va ular birgalikda qanotlar panjarasini hosil kiladi.

Oquvchini ishchi g’ildirakka urilmasdan oson kirishi uchun oqib o’tuvchi kok o’rnatiladi, markazdan qochma turbomashinalardan ishchi gildirakning o’zi moslashtirilgan.
Markazdan qochma mashinalarda chiqaruvchi qism spiralsimon kengayuvchi bo’lib bunda oquvchi to’planadi tezligi kamayib statik bosim ortadi. Diffuzorning vazifasi ham tezlikni kamaytirib statik bosimni oshirish. Yuqorida ko’rib chiqilgan turbomashinalar bir g’ildirakli bo’lib bosimni oshirish uchun ko’p g’ildirakli turlari ishlatiladi.

2.4. Ukiy turbomashina kinematikasi. a) ishchi gildirak; b) parraklar panjarasi; v) tezliklar uchburchaklari.

Agarda absalyut qiymatlari bo’yicha W₁>W₂ bo’lsa panjara oqimni tormozlovchi bo’lib diffuzor panjara deyiladi, W₁2 bo’lsa konfuzor panjara deyiladi, bir xil tezliklarda W₁=W₂ –aktiv panjara deyiladi.
SHaxta ventilyatorlarida diffuzor panjara keng ishlatiladi, aktiv panjara deyarli ishlatilmaydi.
Turbomashinalarning asosiy tenglamasi oquvchiga beriladigan energiya (zo’riqma, bosim) bilan ishchi g’ildirak kinematikasi orasidagi bog’lanishni ifoda etadi. Bu bog’lanishlarni oqim nazariyasi yoki uyurma nazariyasi bilan tushuntirish mumkin.
Markazdan qochma turbomashinalarning asosiy tenglamasi taniqli matematik, Peterburg ilmiy akademiyasi a’zosi L.Eyler tomonidan 1754 yilda suyuqliklarning oqim nazariyasi asosida ishlab chiqilgan. Bunda quyidagilar qabul qilingan: parraklar nihoyatda yupqa bo’lib, soni cheksiz ko’p va suyuqlik bilan ishchi g’ildirak parraklarida ishqalanish kuchi ta’sir qilmaydi, ishchi g’ildirakka kirish va chiqishda urilishlar va uyurmalar hosil

bo’lmaydi deb olingan. Oqimda zo’riqmaning ortishi oquvchi absolyut tezligi ^С₂
farqidan kelib chiqadi.
va ^С₁ lar

Asosiy tenglamani keltirib chiqarishda bir sekundda oquvchi massasining harakatlanish mamenti teoremasidan oquvchi massasining harakatlanish momenti tashqi kuchlar momentiga teng.
M=M₂-M₁ (2.11)
bu yerda M-turbomashina valiga qo’yilgan tashqi kuchlar momenti; M₁ va M₂ ishchi g’ildirakka kirish va chiqishdagi oquvchining harakatlanish momenti.
Agarda ishchi g’ildirakda bir sekundda 1m massada oquvchi oqib o’tsa, bunda, M=m·C₂ ·R₂-m c₁·R₁=m(C₂ ·R₂· C₁ ·R₁) (2.12)
bu yerda R₁ va R₂ –absalyut tezliklarning g’ildirak o’qiga nisbatan yelkalari.
R₁=r₁·cos^₁ ; R₂₌r₂·cos ^₂ (2,13) Bu yerda r₁ va r₂ –g’ildirak parraklariga kirish va chiqish radiuslari.
Qabul qilinganlarni hisobga olib nazariy ideal ishda yo’qotishlar bo’lmaganligi uchun N=G_T·H_T (2.14)
bu yerda: H_T-to’liq nazariy zo’riqma m, G_T -og’irlik birligidagi nazariy unumdorlik, n/s (G_T = m·g)

Bundan tashqari : N=M· ^
(2.15)

bu yerda
^ -g’ildirak burchak tezligi , 1/s
M · ^ = G_T ·H_T

Bundan kelib chiqqan holda