Tkti shahrisabz filiali 13-21 guruh talabasi Ziyodullayev Mirazizning kimyo fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

TKTI Shahrisabz filiali 13-21 guruh talabasi Ziyodullayev Mirazizning kimyo fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Mavzu: Galogenlar

• Reja:
• Galogenlarning tabiatda uchrashi
• Olinishi
• Fizik va kimyoviy xossalari
• Galogenlarning vodorodli birikmalari
• Ishlatilishi

“Galogen” atamasi

• Fanga "galogen" tushunchasini 1811- yilda nemis kimyogari I. Shveyger kiritgan bo'lib, "tuz" va "hosil qiluvchi" degan ma'nolarni bildiradi. "Galogenlar" atamasi ftor, xlor, brom, yod va astat uchun umumiy nom bo'lib qolgan. Galogenlarning barchasi metallmaslar bo'lib, kimyoviy elementlar davriv sistemasining VII guruhi bosh guruhchasida joylashgan. Galogenlarning tashqi energetik pog'onasida 7 tadan elektron bor. Demak, tugallangan energetik pog'onaga o'tishi uchun 1 ta elektron yetishmaydi. Shu sababli galogenlar vodorod hamda metallardan I ta elektron olib -1 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. NaF -1, НСI-1 KBr -1 CaJ2 -1,

Ftor eng kuchli elektromanfiy element bo’lganligi uchun u barcha birikmalarda -1 oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Xlor, brom va yod esa kislorodli birikmalarida +1 dan +7 gacha bo'lgan oksidlanish darajalarini ham namoyon etadi.

Galogenlarning tabiatda uchrashi

• Galogenlar tipik metallmaslar, kuchli oksidlovchilar bo'lganligi sababli tabiatda erkin holda uchramaydi. Asosan tabiatda kimyoviy birikmalar tarzida uchraydi

Galogenlarning olinish usullari

• Ftor

Faqatgina ftoridlar suyuqlanmalarini elektroliz qilish usuli bilan olinadi

• Xlor

MnO₂ + 4HCI = MnCl₂ + Cl₂ + 2H₂O

KCIO3 + 6HCI = KCI + 3Cl₂ + 3H₂O

K₂Cr₂O₂ + 14HCl = 2KCI + 2CrCl3 + 3Cl₂ + 7H₂O

2KMnO + 16HCI = 2KCI + 2MnCl₂ + 5Cl₂ + 8H₂O

• Brom

Brom ham xuddi xlor kabi bromidlarga oksidlovchilar ta`sir ettirib olinadi.Sanoatda bromidlarga xlor ta`sir ettirish yoki ularni elektroliz qilish usuli bilan olinadi