Texnologiyalardan foydalanish

---

ARIFMETIK AMALLARNI O’RGATISHDA AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH 
Reja:
1. Arifmetik amallar haqida tushuncha 
2. Arifmetik amallarning xossalari 
Matematika fanini o’qitish jarayonida asosiy e’tibor matematik tushunchalarni
o’rgatish bilan bir qatorda arifmetik amallar, ularning xossalari yordamida
hisoblash ishlarini to’g’ri amalga oshirishdan iboratdir. Ayniqsa, berilgan masalani
hal qilishda, avvalo, qo’yilgan shartni va noma’lumni aniqlab olish kerak. Shunga 
monand matematik model qurib olinadi va tenglama shakliga keltiriladi.
Matematika so‘zi grekcha “mathema” so‘zidan olingan bo’lib, uning ma’nosi 
“fanlarni bilish” demakdir. Matematika fanining o‘rganadigan obyekti fazoviy shakllar 
v a ular orasidagi miqdoriy munosabatlardan iboratdir. Maktab matematika kursining 
maqsadi o‘quvchilarga ularning psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda 
matematik bilimlar tizimini berishdan iboratdir. Bu matematik bilimlar tizimi ma’lum 
usullari (metodika) orqali o‘quvchilarga yetkaziladi. Arifmetik amallar deb qo‘shish, 
ayirish, ko'paytirish va bo'lish amallarini aytiladi. Amallarning asosiy xossalari odatda 
qonunlar deb ataladi. Matematika fani katta fanlarga bo’linadi.
1. Boshlang’ich matematika (1-6 sinflar) 
2. Algebra
3. Geometriya 
Boshlang’ich matematikada 4 ta arifmetik amallar bo’yicha hisob ishlari olib 
borilsa, Algebra qismida geometriyaning ayrim formulalarida darajaga ko’tarish va ildiz 
chiqarish amllari ishlatiladi va umumiy matematika deb qarasak arifmetik amallar oltita 
hisoblanadi.
Qo’shish amali birinchi bo’lib Hindistonlik allomalar tomonidan o’ylab topilib, 
qo’shish amaliga qo’yidagicha ta’rif bergan: Istalgan bir uyumga ikkinchi bir uyumni 
qo’shish orqali ikkinchi bir uyum hosil hosil bo’ladi. Bu qo’shish amali deyilgan. 
Keyinchalik German Grassman tomonidan (1809-1877) tomonidan fanga o’girgan 
ta’rifi

---

Qo’shish deb, Istalgan a natural songa 1 ni qo’shish, bevositaa dan keyin keladigan 
sonni beradigan amaldir va buni Ikkita qonuni (xossasi) bor.
Qo'shish qonunlari 
1.Qo'shishning o'rin almashtirish qonuni: 
a+b=b+a
Misol: 2+5=5+2=7. 
2.Qo'shishning guruhlash qonuni: 
(a+b)+c=a+(b+c)
Misol: (13+4)+8=17+8=25 
13+(4+8)=13+12=25 
Demak, (13+4)+8=13+(4+8). 
Ayirma deb
, Ikki son ayirmasinini topish amali ayirish amali deyiladi.
Ko’paytirish amali deb
, Hisoblashni yegillashtiradigan maxsus usullar yordami 
bilan teng bo’lgan qo’shiluvchilarning yig’indisini topish uchun yangi amal kiritamiz, 
buni ko’paytirish amali deyiladi.
Ko’paytirish amalining 3 ta xossasi bor 
1. O’rin almashtirish
a*b=b*a 
2.
Gruppalash xossasi 
a*(b*c)=(a*b)*c 
3. Taqsimot xossasi (chapdan va o’ngdan) 
a*(b+c)=a*b+a*c 
(a+b)*c=ac+bc 
4. 0 soniga nisbatan ko’paytirish 
a*0=0
Ikki ko’paytuvchining ko’paytmasi va bir ko’paytuvchi berilgani holda ikkinchi 
ko’paytuvchini topish amaliga 
bo’lish amali
deyiladi.
a:b-c yoki 
c
b
a
=
Chunki, noma’lumni aniqlaganimiz bilan qo’yilgan masalani hal qilgan 
bo’lmaymiz. Demak, qo’yilgan masalani tasavvur qilib, ko’z oldimizga keltirishimiz 
kerak bo’ladi. Bu jarayon, ya’ni tasavvur qilish, ayniqsa, boshlang’ich sinf 
o’quvchilarida hali unchalik darajada shakllanmagan bo’ladi. Natijada matnli 
masalalarni hal qilish jarayonida boshlang’ich sinf o’quvchilarida qiyinchiliklar 
vujudga keladi. Hozirgi kunda zamonaviy axborot texnologiyalaridan keng miqyosda 
foydalanilmoqda. Ayniqsa, multimedia muhitida “Macromedia Flash”, “GIF 
Animation”, “Microsoft Front Page”, “3D Max”, “Microsoft Power Point” lar orqali har 
qanday jarayonlarni namoyish qilish imkoniyati mavjud.