Tarjimon dasturlar: Promt dasturi haqida

TARJIMON DASTURLAR: Promt dasturi haqida

Muallif: 38.20-guruh tlabasi Baxtiyorov Jamshid

Tarjimon dasturlar - bu matnlarni bir tildan ikkinchi tilga komp'yuter yordamida tarjima qilish, orfografik xatolarni aniqlash hamda matnni tahrir qilish imkoniyatini beradi. Biz kundalik faoliyatda tarjima programmalarining ko’p turlarini uchratishimiz mumkin.

Hozirgi vaqtda Rossiyada ham, shu jumladan respublikamizda ham quyidagi vositalar keng qo'llanilmoqda:

- STYLUS (PROMT firmasi mahsuloti) - elektron tarjimoni;

- PROPIS (AGAMA firmasi mahsuloti) - elektron lug'ati;

- ORFO, KONTEKST (INFORMATIK firmasi mahsuloti va LINGVO (BIT firmasi mahsuloti) - orfografik xatolarni aniqlovchi vositalar

Promt sistemasini universal, shu bilan birga ixtisoslashgan lug`atlardan iborat boy tarkiblarini o`z ichiga olib, ulardan foydalanish boshqaruvchi vositalarini o`z ichiga oladi. Bironta ham lug`atga kirmagan sozlar tarjimasini mustaqil ravishda aniqlab, iste’mol lug`atida saqlaydi. Bundan tashqari, Promt programmami hususiy ismlar va tarjima qilish talab etilmaydigan boshqa so`zlar, masalan, qisqartma so`zlar bilan ishlash qoidalarini ko`rsatish imkonini ham beradi.

Programmaning qo`shimcha imkoniyatlari fayllarning turkum tarjimalari, tekislanmagan matnlarning tezkor tarjimalari, shuningdek, Internetdagi Web sahifalarini sinxron tarjima qilish imkonini o`z ichiga oladi. Ushbu vositalar alohida ilova programmalar sifatida amalda tatbiq etilgan.

PROMTdasturining ishchi oynasi

PROMT (PROject MT-dan - mashina tarjima loyihasi) - bu ruscha tarjima tizimlarini rivojlantirishga yo'naltirilgan kompaniya. Ayni paytda PROMT tarjimonlari 25 dan ortiq tillarda mavjud. PROMT kompaniyasining bosh ofisi Rossiyaning Sankt-Peterburg shahrida joylashgan bo'lib, uning ofislari Rossiya, Moskva, AQShning San-Frantsisko va Gamburg (Germaniya) da mavjud.

Dastlab PROMT tarjimasi qoidalarga asoslangan mashina tarjimasi (RBMT) edi. RBMT - bu asosan har bir tilning asosiy semantik, morfologik va sintaktik qonuniyatlarini o'z ichiga olgan (ikki tilli) lug'atlar va grammatikalardan olingan manba va maqsad tillar haqidagi lingvistik ma'lumotlarga asoslangan mashinaviy tarjima tizimi. Kirish jumlalariga (ba'zi bir manba tillarida) ega bo'lgan RBMT tizimi ularni aniq tarjima vazifasida ishtirok etayotgan manba va maqsadli tillarni morfologik, sintaktik va semantik tahlil qilish asosida ularni (ba'zi maqsadli tillarda) chiqarish uchun yaratadi.

2010 yil oxirida PROMT tomonidan tarjimaning gibrid texnologiyasi statistik mashina tarjimasi va qoidalarga asoslangan tarjima metodologiyalaridan foydalanadi.

2019 yilda PROMT o'zining yangi neyron texnologiyasini va flagman echimi - PROMT Neural Translation Serverni taqdim etdi. Yangi texnologiya neyron mashinalar tarjimasi va RBMTni birlashtiradi.

Biror tilda yozilgan matnni tarjima qilish uchun Направление перевода bandidan foydalaniladi. Bu yerda, masalan, rus tilidan ingliz tiliga tarjima qilish uchun Русско-Английский bandi tanlanadi va OK bosiladi. Bunda kompyuter avtomatik ravishda rus tilida yozilgan matnni ingliz tiliga tarjima qiladi va tarjima qilingan matn ekranning quyi qismida ko’rsatiladi (rasmga qarang). Shuni aytish kerakki, kompyuter hozircha 100% til va aniq tarjima qila olmaydi, albatta. Lekin tarjima sifati oshib boruvchi programmalar yaratilish jarayoni davom etmoqda.

Avtomatik tarjimaning sifati qanday lug`atdan foydalanilayotganligiga bog`liq. Promt sistemasi umum iste’moldagi so`zlardan iborat bo`lgan bosh lug`at, shuningdek turli sohaning ixtisoslashgan lug`atlarini o`z ichiga oladi. Ixtisoslashgan lug`atlarga bo`lgan zaruriyat inson faoliyatining turli jabhalarida ushbu sohaga tegishli tushunchalarni iodalovchi turli terminal qo`llanilishi bilan bog`liq. Bu terminallardan ba’zilari o`ziga xos ma’noga ega bo`lishi, bazilari kundalik turmushda, ba’zida boshqacha ma’noda ishlatilishi mumkin. Maxsus matnlar tarjimasida terminal aqat muvofiq keluvchi mazmunda ishlatilishi kerak.

Foydalanilayotgan lug`atlar ro`yhati axborot panelidagi foydalaniladigan lug`atlar qo`shimcha varaqasida keltirilgan. Lug`atlar ko`rsatilgan tartibda ko`riladi, shu bilan birga keyingi lug`atga o`tish ko`rilayotgan lug`atda kerakli soz bo`lmagan taqdirdagina amalga oshiriladi. Tarjima sifati nafaqat lug`atlarning soni, balki ularning programmada terilish tartibiga ham ta’sir ko`rsatadi.