Sug’urta faoliyatida tushuncha va bu sohada axborot tizimlarini shaklantirish texnologiyasi

Uyga vazifa

1- qism

Sug’urta faoliyatida tushuncha va bu sohada
axborot tizimlarini shaklantirish texnologiyasi.
Sug‘urta kompaniyasida ma’lumotlarni qayta
ishlashning zamonaviy texnologiyasiga izoh bering.

1. 
   Sug’urta - bu avvaldan bilib bo’lmaydigan hodisalarni kirib kelishi
   natijasida paydo bo’ladigan turli jinsdagi yo’qotishlar, zararlarni bartaraf
   qilish va qoplash uchun mo’ljallangan iqtisodiy munosabatlar tizimidir. Bu
   tizim barcha xo’jalik sub’ektlari va jamiyat a’zolariga korxona, firma,
   banklar faoliyatida bilib bo’lmaydigan sharoitlarda yuzaga kelgan, tabiy
   ofatlar keltirib chiqargan, baxtsiz hodisalar natijasida olingan zararlarni
   qoplash kafolatlarini taqdim etadi. Sug’urta faoliyati deganda sug’urta
   bozori professional ishtirokchilarining sug’urtani amalga oshirish bilan
   bog’liq faoliyati tushuniladi. Sug’urta kompaniyasi - sug’urta fondi faoliyat
   yuritishining aniq bir jamoat shakli bo’lib, o’zida sug’urta shartnomalarini
   tuzish va ularga xizmat ko’rsatishni amalga oshiruvchi maxsus tuzilmani
   ifoda qiladi. Sug’urta kompaniyalariga texnik- tashkiliy yagonalik va uning
   resurslarini, ularning mustaqil to’liq aylanmasini iqtisodiy maqsadlashtirish
   (obosoblennost) xosdir. Sug’urta kompaniyalari iqtisodiy tizimda mustaqil
   xo’jalik sub’ekti sifatida faoliyat yuritadi va ishlab chiqarish
   munosabatlarining aniq bir tizimiga qurilgan.
   Bugungi kunda sug'urta biznesini avtomatlashtirish bozorida CRM
   yechimlarining ko'pi taqdim etilmoqda. Rossiyada va MDH mamlakatlarida
   quyidagilar eng mashhur: Microsoft Dynamics CRM; AdakSure va LIFEBox
   kabi Adacta guruhidagi sug' urta kompaniyalari uchun echimlar; TO PS
   sug' urta kompaniyalari uchun konsalting yechimlari; BPMonline Insurance va
   Dboshqalar . CRM- tizimlari global bozorda, shu nuqtadan sug' urtadaham
   foydalanadi. CRM dan tashqari O racle yetakchi o' rinlarni egallaydi
   (boshqalar : Hayot va yillik daromad, O racle Sog' liqni saqlash sug' urta
   O rqaga idorasi uchun O racle Insurance Policy Administration) ommaviy
   sug' urta bozori uchun echimlar taklif etadi . Rossiya sug' urta dasturiy
   mahsulotlarining bozori 1 C tomonidan boshqariladi
   Sug' urtadagi barcha avtomatlashtirilgan axborot tizimlar uchta guruhga
   bo' linadi:
   1 ) Korporativ axborot tizimlari "1 C: sug' urta kompaniyasining boshqaruv"
   va "So' rovchi- Sug' urta", "Ingosstrax" va "RESO Garantia" kompaniyalari o' z
   faoliyatlarini avtomatlashtiradigan o' zlarining ishlanmalaridan
   foydalanadigan eng mashhur kompaniyalar misollari.
   2) AIS (AIS O SAGO , AIS LCA, AIS hayotni sug' urtalash va boshqalar), CRMtizimlari, call- markazlari, sug' urta kompaniyalari tahlil qilish va hisobot
   berish tizimlari, qaror qabul qilish tizimlari va boshqalar.
   3) Internetni sug' urtalash. O nlayn xizmatlar «Alskom» sug' urta kompaniyasi
   buni O `zbekistonda birinchilardan bo`lib yo`lga qo`ygan.
   Sug‘urta kompaniyasida ma’lumotlarni qayta ishlashning zamonaviy
   texnologiyasi. Sug‘urta kompaniyasiga AKTni tatbiq etish xarajatlarini to‘liq
   ko‘rib chiqqanimizda ularning har bittasi o‘ziga xos jihatlarga ega ekanligi
   ma’lum bo‘ldi va hisob- kitoblar uchun eng ko‘p mehnat boshqaruv
   xarajatlarini hisoblashga sarflandi. Bunga loyihalashtirish, loyihalarni
   boshqarish, tarmoqlarni ma’murlashtirish, favqulodda hodisalarni engib
   o‘tish, tizimni sozlash, sotib olish bo‘yicha shartnomalar va etkazib
   berishlarni boshqarish bo‘yicha xarajatlar kiradi.Bilvosita xarajatlar ikkinchi
   guruhining xususiyati sug‘urta axborot tizimining tashkiliy tomonida bo‘lib,
   AKT bo‘limi xodimlarining qoniqarsiz qo‘llab- quvvatlashi natijasida ish
   samaradorligini pasaytiradi.
   

2-qism

1 .Menejment sohasida axborot tizimlari o’zi nima?


1 .Korxonada qanday boshqaruv va ro’yxatga olish jarayonlari amalga
oshirilishi, qanday ketma- ketlik asosida bajarilishi ko’rsatib beradi va
qanday bajarish kerakligi to’g’risida tavsiyalarni (algoritm) o’z ichiga oladi.
2.Korxonalarni boshqarishda qanday tizimlar
ishlatiladi?
2.Hozirgi kunda rahbariyatga ma’lumotlar hajmini oshishi, axborot
texnologiyalarining rivojlantirilishi yoki kompyuterlar unumdorligini oshirish
emas, balki korxonaning raqobatbardoshligiga, shuningdek, tashkilot
boshqaruvining yangidan qayta tashkil etilgan faoliyatiga ijobiy ta’sir
etuvchi axborotlar katta ahamiyatga ega hisoblanadi.
MRP (Material Requirement Planning) – materialga bo’lgan talablarni
rejalashtirish) ishlab chiqarishni boshqarish uchun yaratilgan, omborxona
binolaridan unumli foydalanish, xom- ashyo etkazib berishdagi turib qolish
yoki keragidan ortiq etkazib berish muammolarini bartaraf etadi. MRP tizimi
xom- ashyo va butlovchi qismlarni etkazib berishidan oxirgi iste’molchilar
so’rovini qanoatlantirishgacha bo’lgan ishlab chiqarish jarayonlarini
rejalashtirish va tezkor boshqarishga yordam beradi. MRP asosiga qo’yilgan
asosiy g’oyalar quyidagilar hisoblanadi:
- ishlab chiqarish faoliyati o’zaro bog’liq buyurtmalar oqimi sifatida
izohlanadi;
- buyurtmalarni bajarishda resurslar cheklanganligi e’tiborga olinadi;
- ishlab chiqarish jarayoni va zahiralarini minimallashtirishni ta’minlanadi;
- ishlab chiqarish va ta’minotga zarur buyurtmalar amalga oshirish va ishlab
chiqarish grafigiga asosan shakllantiriladi;
- buyutmalar harakati yakuniy iqtisodiy ko’rsatkichlar bilan bog’lanadi;
- buyurtmani bajarish jarayoni zarur bo’lgan lahzada nihoyasiga etadi.
MRP usuli korxonada qanday boshqaruv va ro’yxatga olish jarayonlari
amalga oshirilishi, qanday ketma- ketlik asosida bajarilishi ko’rsatib beradi
va qanday bajarish kerakligi to’g’risida tavsiyalarni (algoritm) o’z ichiga
oladi.
MRP II uslubi ishlab chiqarish korxonasining barcha resurslarini samarali
boshqarishga yo’naltirilgan uslubiyotni ifoda etadi. Umumiy holatda,
korxona faoliyatini rejalashtirish masalalarini natural birliklarda, moliyaviy
rejalashtirishni pullik ifodasida korxona imkoniyatlarini ”Nima bo’ladi,
agarda...” turidagi savollarga javob bergan holda modellashtirishni
ta’minlaydi. Bu uslubiyotdan foydalanish korxona faoliyati iqtisodiy
ko’rsatkichlarini yaxshilanishiga olib keluvchi sinab ko’rilgan tamoyillar,
modellar va boshqaruv hamda nazorat jarayonlari to’plamini taqdimetadi.
MRP II tizimi modullar asosida qurilgan bo’lib, quyidagilar uning asosiy
majburiy funktsional modullari hisoblanadi:
– ishlab chiqarish va savdoni rejalashtirish (Sales & Operations Planning);
– talablarni boshqarish (Demand Management);
– ishlab chiqarish bosh kalendar rejasi (Master Production Schedule);
– materiallarga bo’lgan talablarni rejalashtirish (Material Requirements
Planning);
– tasniflash quyi tizimi (Bill of Material Subsystem);
– zahiralar bilan operatsiyalar quyi tizimi (Inventory Transaction
Subsystem);
– ochiq buyurtmalar bo’yicha rejalashtirilgan kelib tushishlar quyi tizimi
(Scheduled Receipts Subsystem);
– ishlab chiqarishni tezkor boshqarish (Shop Floor Control or Production
Activity Control);
– ishlab chiqarish quvvatiga bo’ladigan talablarni rejalashtirish (Capacity
Requirements Planning);
– kirayotgan va chiqayotgan materiallar oqimini boshqarish (Input/Output
Control);
– ta’minotni boshqarish (Purchasing);
– resurslarni taqsimlashni rejalashtirish (Distribution Resource Planning);
– instrumentalta’minot (Tooling);
– moliyaviy rejalashtirish bilan interfeys (Financial Planning Interfaces);
– modellashtirish (Simulation);
– faoliyatni baholash (Performance Measurement)

3.Manufacturing Resource Planning MRP II tizimining
maqsadi?


3. MRP II uslubi ishlab chiqarish korxonasining barcha resurslarini samarali
boshqarishga yo’naltirilgan uslubiyotni ifoda etadi. Umumiy holatda,
korxona faoliyatini rejalashtirish masalalarini natural birliklarda, moliyaviy
rejalashtirishni pullik ifodasida korxona imkoniyatlarini ” Nima bo’ladi,
agarda...” turidagi savollarga javob bergan holda modellashtirishni
ta’minlaydi. Bu uslubiyotdan foydalanish korxona faoliyati iqtisodiy
ko’rsatkichlarini yaxshilanishiga olib keluvchi sinab ko’rilgan tamoyillar,
modellar va boshqaruv hamda nazorat jarayonlari to’plamini taqdim etadi.


4.Enterprise Resource Planning ERP tizimining ishlash
texnologiyasi?


4. ERP- tizimlar birinchi navbatda moliya va xodimlarni boshqarish bilan
bog’liq yangi funktsional modullari bilan kengayib borishi bilan birga MRP II
sinfidagi tizimlarni o’z ichiga to’liq qamrab oladi. ERP tizimlarida ishlab
chiqarishni rejalashtirish masalalarini echishdagi yondashuvlar yaqin
vaqtgacha MRP II tizimlari asosiga kiritilgan standartlar ko’rinishda bo’lgan.
Q isqacha qilib, ishlab chiqarish jarayonlariga kalendar- reja modulida
o’rnatilgan me’yorlarini faol qo’llashga asoslangan yondashuv deb aytish
mumkin, rejalashtirishni optimallashtirish zaruriyati bilan raqobatga borishi
bunday yondashuvning asosiy kamchiligi hisoblanadi. An’anaviy MRPII/ERP -
tizimlarida rejalashtirishning optimallashtirish elementlari faqat quyi
darajada - tezkor rejalashtirish masalalarini yechishda uchraydi.


5.SAP ERP tizimi nima?


5. SAP ERP tizimlar – bu tadbirkorlik operatsiyalariga ishlov berish va
majmuaviy hamda aniq vaqt lahzasiga tezkor rejalashtirish, ishlab chiqarish,
mijozlarga xizmat ko’rsatishda hamkorlik qilish uchun yaratilgan kompyuter
tizimidir.


6.CRM tizimining tuzilishi qanday?


6. CRM- tizimlar (Customer Relationship Management yoki Mijozlar bilan
munosabatlarni boshqarish) - tashkilotlar uchun buyurtmachilar (mijozlar)
bilan o’zaro aloqa strategiyalarini, xususan, mijozlar to’g’risidagi
axborotlar va ular bilan o’zaro aloqa tarixini saqlash yo’li bilan savdo
darajasani oshirish, mijozlarga xizmat ko’rsatish, marketingni
optimallashtirish, biznes- jarayonlarni o’rnatish va yaxshilash hamda
natijalarni tahlil qilishni avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan amaliy
dasturiy ta’minotdir.


7.CRM tizim turlari?


7. Tizimni uchta asosiy turga ajratish mumkin:
1 . O peratsion. CRM- tizimlarning bu turi tezkor faoliyatni
avtomatlashtirishga imkon beradi. O peratsion CRM- tizimlar har bir aniq
mijozga bog’langan turli ma’lumotlar to’plamiga ishlov berishni amalga
oshiradi.
2. Analitik. Bu turdagi tizim marketingni quvvatlash bosqichlari va strategik
darajadagi savdolar uchun zarur. Marketing kompaniyalarini rejalashtirish
va eng samarali savdo strategiyasini tanlashga imkon beradi.
3. Q o’shmalilik (aloqadorlik). Bunday turdagi CRM- tizimlar mijozlar bilan
birgalikda ishlashni ta’minlaydi, ya’ni, mijozlar kompaniya CRM- tizimlar bilan
bevosita o’zaro hamkorlik imkoniyatiga ega bo’ladi.


8.Elektron biznesdan qanday tizimlar qo’llaniladi?


8. Hozirgi kunda biznesda turli xil tizimlardan foydalaniladi. Masalan, “ERPtizimlar” . Bu tizim ichki biznes- jarayonlarni optimallashtirish hisobiga
raqobat ustunligiga erishishga yo’naltiriladi. “CRM- tizimlar” , biznesjarayonlarni o’rnatish va yaxshilash hamda natijalarni tahlil qilishni
avtomatlashtirish uchun mo’ljallangan amaliy dasturiy ta’minotdir.

Yaxshiboyev Laziz