Sport tibbiyotining paydo bo‘lishi va rivojlanishining qisqacha tarixi
O‘quvchilarning jarohatlanishi va ularda davolash jismoniy tarbiyasini tashkil qilish
Sport tibbiyotining predmeti va vazifalari
Sport tibbiyoti tibbiyot fanining bir tarmog’i bo`lib, o`ziga xos metodlari, vazifalari va xususiyatlariga ega. Sport tibbiyotining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
Jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanuvchi kishilar sog’ligi ustida muntazam tibbiy nazoratni o`rnatish va olib borish; Trenerovkani tuzishda sportchilarning shaxsiy xususiyatlariga qarab trenerlarga ko`maklashish.
Jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanuvchilarning salomatligini. funktsional holatini va shu bilan birga jismoniy mashg’ulotlar noto`g’ri uyushtirishi oqibatida salomatligida yuz beradigan xar xil noxush o`zgarishlarni erta aniqlashda qo`llanadigan meditsina tekshirish metodlarini takomillashtirish. yangi mukammal usullarni ishlab chiqish va sport tibbiyoti amaliyotiga joriy etish;
Jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlari bilan shug’ullanuvchilarning kasallanish va shikastlanishining sabablarini o`rganish ularni davolash va oldini olish (profilaktika) chora tadbirlari olib borish Bu vazifalar O`zbyokiston jismoniy tarbiya xarakatining sog’lomlashtirish qoidalariga va Vatanimiz tibbiyotining profilaktika yo`nalishiga to`la ravishda mos bo`lgan sport tibbiyotining mazmunini belgilab beradi.
Sport tibbiyotining asosiy ish turlari quyidagilardir;
jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanuvchi kishilarni tibbiy ko`rikdan o`tkazish;
etakchi sportchilarni dispanser kuzatuviga olish (dispanserizatsiya qilish);
vrach-pedagog nazoratini olib borish, jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanish jarayonida sportchilarning salomatligini mustaxkamlashda sog’lomlashtirish. davolash va profilaktika chora tadbirlarini tashqil qilish;
jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlari uchun ajratilgan joylar, shuningdek, musobaqalar o`tkaziladigan joylar sharoiti ustidan shu jumladan sport inshootlari ustidan sanitariya gigiena jixatidan nazorat qilish;
sport musobaqalarini o`tkazishda tibbiy xizmat ko`rsatish;
jismoniy tarbiya-sog’lomlashtirish ishlarining ommaviy turlarini o`tkazishda tibbiy xizmat ko`rsatish;
tibbiyot va sportga oid masalalar bo`yicha konsultatsiyalar berish;
sportchilar o`rtasida sanitariya-okartuv ishlarini olib borish va keng omma orasida jismoniy tarbiyaning umumiy g’oyalarini targ’ibot qilishga doir tashviqot ishlarini amalga oshirish.
Odam yoshini davrlarga ajratilishi asosiy sababining poydevorida barcha organ va sistemalarning anatomo-fiziologik hususiyatlari va ijtimoiy kriterlari ya’ni bolaning yasli, bog’cha va maktabdagi tarbiyalanish sharoiti yotadi. Masalan, yaslida tarbiyalansa, yasli yoshi, bog’chada bog’cha yoshi, maktabda ta’lim olsa, maktab yosh davrlari deb ataldi. Fanda rus gigienisti N.P.Gundobin tuzib bergan yoshlik davrlari sxemasi qo`llaniladi. U odamning yoshlik yillarini quyidagi davrlarga birlashtirgan. Har bir davr o`z ichiga bir necha yillarni qamrab oladi va har bir davrda o`ziga xos jarayonlar sodir bo`ladi.
Ona qornidagi rivojlanish davri. Bu davrda homilaning oziqlanishi, nafas olishi tana harorati va boshqalar bevosita ona organizmiga bog’liq bo`ladi.
Yangi tug’ilgan chaqaloqlik davri. 1 kundan — 10 kungacha (kindik tushguncha). Bu davrda bola yangi hayotga moslasha boshlaydi. Ilk bor mustaqil ravishda nafas oladi. Analizatorlar tizimi mustaqil ishlay boshlaydi.
Ko`krak yosh davri 1 yoshgacha. Bu davr bola hayotidagi katta ahamiyatga ega bo`lgan davr hisoblanadi. Bu davrda bolaning bo`yiga o`sishi 1,5 marta, og’irligi 3 martaga oshadi, nutq paydo bo`ladi. Qalqonsimon, ayrisimon va gipofiz bezlarining funktsiyasi kuchayadi. Ba’zi tizimlarning funktsional jihatdan mustahkam bo`lmasligi, jumladan ovqat hazm qilish va nafas olish, bu yoshdagi.
