Sport tibbiyotining paydo bo‘lishi va rivojlanishining qisqacha tarixi

O‘QUVCHILARNING JAROHATLANISHI VA ULARDA DAVOLASH JISMONIY TARBIYASINI TASHKIL QILISH

Maxsus travmatologik adabiyotlarda barcha jarohatlovchi omillar fizik, kimyoviy, biologik va aralash turlarga bo`linadi. Sportda ko`pgina jarohatlar jismoniy (mexanik va harorat) omillar ta`sirida yuzaga kelishi va ularning orasida aynan mexanik jarohatlar (ya`ni, lat eyish, kapsula-bog’lam apparati jarohatlari, yaralanish va b.) ko`p uchrashi sababli quyida faqat shu omillar ko`rib chiqiladi.

Tayanch harakat apparati jarohatlanishini ishlab chiqilgan tasnifi asosini etiopatogenetik va morfofunktsional tamoyillar tashkil etadi. O`z navbatida, tayanch harakat apparati jarohatlarini morfologik belgilari anatomik - topografik va anatomik - struktur o`zgarishlarni o`z ichiga oladi.

Sportchi jarohat etiopatogenezining yuzaga kelish sabablari:

1. 
   Bevosita:
   

• 
  tashkiliy sabablar (murabbiyning nazariy va amaliy tayyorlanganlik darajasi, musobaqalar jadvali, hakamlar saviyasi, mashq qilish jarayonini qoniqarsiz moddiy-texnik ta`minoti, sanitariya-gigiena va iqlim sharoitlari);
  
• 
  uslubiy sabablar (guruhlarni tuzish, chigil yozar mashqlarini bajarmaslik, izchillik tamoyilini buzilishi, jismoniy yuklamalarni jadallashtirish, davolashni kuzatishdagi kamchiliklar).
  

1. 
   Bilvosita, sportchini individual xususiyatlariga bog’liq sabablar:
   

• 
  texnik-taktik tayyorlanganlik darajasining pastligi;
  
• 
  sust jismoniy tayyorgarlik;
  
• 
  ma`naviy-irodaviy tayyorgarlikni etarli darajada bo`lmasligi, ruhiy- emotsional noturg’unlik;
  
• 
  sportchi sog’ligidagi muammolar (tayanch harakat apparatining yashirin va yaqqol kasalliklari);
  
• 
  intizom buzilishi;
  
• 
  boshqa sabablar.
  

Sportda jarohatni yuzaga kelish mexanizmi:

1. 
   Jarohatlanayotgan to`qimani fiziologik mustahkamligidan oshib ketuvchi yoki undan oshmaydigan jarohatlovchi ta`sirotni nisbiy kattaligi (kuchi).
   
2. 
   Jarohatni takrorlanish chastotasi:
   

• 
  bir vaqtda yuzaga keluvchi jarohat;
  
  • 
    takroriy jarohat;
    
  • 
    surunkali takrorlanuvchi jarohat.
    

3. 
   Kuch ta`sir qiladigan joy:
   

• 
  bevosita mexanizm (zarba, yiqilish, urilib ketish);
  
• 
  bilvosita mexanizm (koordinatsiyalanmagan bukilish, rostlanish, yiqilish, o`tirib-turish, buralish);
  
• 
  kombinatsiyalashgan mexanizm.