Spirtlarga xos tajribalar

18-LABORATORIYA MASHG’ULOTI

SPIRTLARGA XOS TAJRIBALAR

Spirtlarning suvda eruvchanligi vaindikatorlarga munosabati.

Reaktivlar: Etil spirt, propil spirt, n-butil spirt, izoamil spirt, ko`k va qizil lakmus qog’ozlar.

Uchta probirka olib, ularning biriga 0,5 ml etil, ikkinchisiga 0,5 ml propil, uchinchisiga 0,5 ml n-butil yoki anil spirt quyiladi. Spirtlarning hidiga e’tibor bering. Probirkalarning har biriga 2 ml dan distillangan suv qo`shiladi va aralashma chayqatiladi. Bunda molekulasida to`rttadan kam uglerod saqlovchi spirtlarning suvda yaxshi erishi, tarkibida to`rttadan va undan ortiq uglerod bo`lgan butil, izoamil va boshqa spirtlarning suvda yomon erishi amalda tekshirib ko`riladi. Hosil bo`lgan eritmalarga ko`k va qizil lakmus qog’ozlarini galma – gal botirib ko`rish orqali to`yingan bir atomli spirtlarning neytral modda ekanligi aniqlanadi.

Etil spirtini kaliy permangant eritmasibilan oksidlash.

Reaktivlar: etil spirt, kaliy permanganatning 1 % li eritmasi. O`yuvchi natriyning 10% li eritmasi.

Probirkaga 1-2 ml etil spirt quyib, so’ngra kaliy permanganatning ishqordagi eritmasidan 1 ml solib qizdiriladi. Eritmada qo’ng’ir rangli cho`kma – MnO<sub>2</sub> hosil bo`ladi hamda sirka aldegidning hidi seziladi.

2KMnO₄K₂MnO₄ + MnO₂ + 2O

CH₃-CH₂-OH + (O)  CH₃-CHO + H₂O

Etil spirtni mis (II) oksid ta’sirida oksidlash.

Reaktivlar: Etil spirt, fuksinsul’fit kislota.

Mis simdan yasalgan spiral gorelka alangasida mis (II) oksidining qora pardasi hosil bo`lgunicha qizdiriladi va probirkadagi 1 ml etil spirtga botiriladi. Bunda mis (II) oksidning qaytarilish natijasida spiralning sirti oltin rangli bo`lib qoladi va sirka aldegidning o’ziga xos hidi keladi.

CH₃-CH₂-OH + CuO CH₃-CHO + Cu + H₂O

Olingan eritmaning bir qismini boshqa probirkaga quyib, unga 1-2 tomchi fuksin sul’fit kislota quyilsa, qizil binafsha rang hosil bo`lishi aldegidlarga xos bo`lgan sifat reaksiyadir.

Savollar va topshiriqlar

1. Etil spirtini kaliy permanganat bilan H2SO4 ishtirokida oksidlanishi

reaksiya tenglamasini yozing va koeffitsentlarini topib tenglashtiring.
2. Etil spirtini xromli aralashma bilan oksidlashi reaksiya tenglamasini
yozing va tenglashtiring.
3. Birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi spirtlarning oksidlanishi natijasida
qanday moddalar hosil bo’ladi? Izopropil spirtining oksidlanish reaksiyasi
tenglamasini tuzing.

Savol va topshiriqlar

1. 
   Bir atomli spirtlar molekulasidagi vodorod atomlaridan bittasi ancha harakatchan. Sababini tushuntiring.
   
2. 
   Molekula formulasi C₅H₁₁OH bo’lgan barcha bir atomli spirtlarning struktura formulasini yozing. Ularning nomini yozing.
   
3. 
   Etanol va metanol sanoatda qanday olinadi.
   
4. 
   Spirtlarning qaynash tempraturasi nima uchun ularga tegishli uglevodorodlarning qaynash tempraturasiga nisbatan ancha yuqori.
   
5. 
   Spirtlarning kimyoviy xossalarini xarakterlab beradigan reaksiyalarning tenglamalarini tuzing.