Социал стратификация ва социал мобиллик Маърузачи: дхх академияси дхмтэм ипктб

Социал стратификация ва
социал мобиллик
Маърузачи: ДХХ Академияси ДХМТЭМ ИПКТБ
катта ходими подполковник Б.Бердиев
Ҳудудларда, айниқса, қишлоқларда аҳолининг аксарият қисми етарли даромад манбаига эга эмаслиги сир эмас. Ҳар қандай мамлакатда бўлгани каби бизда ҳам кам таъминланган аҳоли қатламлари мавжуд. Турли ҳисоб-китобларга кўра, улар тахминан 12-15 фоизни ташкил этади. Бу ўринда гап кичкина рақамлар эмас, балки аҳолимизнинг 4-5 миллионлик вакиллари ҳақида бормоқда
Ш.Мирзиёев.
Фуқароларнинг ижтимоий ҳимоясини кучайтириш ва камбағалликни қисқартириш давлат сиёсатининг устувор йўналиши сифатида белгиланиб, аҳолини янги иш ўринлари ва кафолатли даромад манбаи, малакали тиббий ва таълим хизматлари, муносиб яшаш шароитлари билан таъминлаш сифат жиҳатидан янги босқичга кўтарилди
2022 - 2026 йилларга мўлжалланган янги
Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси
МАВЗУ РЕЖАСИ
Социал стратификация тушунчаси ва мазмуни
Социал мобиллик ва унинг турлари
Социал стратификация ва мобиллик жараёнларининг жамият ҳаётига таъсири
2
3
Стратификация (лотинча страто - қатлам ва фацио - бажариш маъносини англатади) социологиянинг асосий тушунчаларидан бири ва махсус соҳаси бўлиб, жамият ижтимоий таркибининг ижтимоий табақаларга, гуруҳларга ажратилганини, жамиятдаги ижтимоий тенгсизликни ифодалайди. Социал стратификация – жамиятнинг мулк, мақом ва ҳокимият муносабатларидан келиб чиққан тизими, социал роллар ва вазиятларни ўзида акс эттиради.
СОЦИАЛ СТРАТИФИКАЦИЯ
1
2
Асосий вазифаси - турли фаолият хиллари учун рағбатлантирувчи тизим ёрдамида ролларни мос равишда идрок этиш ва бажаришни таъминлашдир
Социал стратификация жамиятдаги меҳнат тақсимотида турли гуруҳларнинг социал дифференциациясидан (табақалашувидан), муайян фаолиятнинг аҳамияти ва ижтимоий тенгсизликни қонунийлаштирувчи қадриятлар ҳамда маданий намуналар тизимининг хусусиятидан келиб чиқади.
Тарихий типлари қуйидагилар
1. Қулдорлик – тенгсизликкинг кескин даражаси бўлиб, унда инсон том маънода бошқа инсоннинг мулки бўлади. Кишиларни қарам қилишнинг иқтисодий, ижтимоий ва ҳуқуқий шаклидир.
2. Каста – Ҳиндистонга таалуқли ҳолда қўлланилади: брахман, кшатрий, вайши, шудра.
3. Табақа – таомиллар ёки ҳуқуқ қонунлари билан мустаҳкамланган наслдан наслга ўтувчи ҳуқуқлар ва бурчларга эга бўлган ижтимоий гуруҳлар.
4. Синф – синфларнинг моддий бойликларга эга бўлиши ва бунинг натижасида ҳаёт тарзи жиҳатдан бир-бирига яқин инсонларнинг йирик гуруҳи деб таърифланади.
Бу ўз шахсий мулки, яъни турар жойлари, шахсий транспорт воситаларига эга бўлган, ўзини ва ўз оиласининг ҳаётини муносиб тарзда таъминлай оладиган, ўзининг ва оила аъзоларининг фундаментал эҳтиёжларини (таълим олиш, дам олиш, сифатли тиббий хизматдан фойдаланиш) қондириш учун етарли моддий имкониятлар мавжуд бўлган ва энг муҳими – бу имкониятни ўз иш ҳақи ва даромадлари эвазига таъминлай оладиган - жиноятчилар олами билан мунтазам равишда алоқада бўлиш, уларнинг салбий таъсирини сезиш ва оқибатда баъзи ҳолатларда уларга қўшилиб кетиш ҳолларининг мавжудлиги;
ЎРТА ҚАТЛАМ
Айрим шахс ёки гуруҳларнинг жамият таркибидаги ўз ўрнини, мавқеини ўзгартиришига айтилади. Социал мобиллик ижтимоий ривожланиш қонунларининг амал қилиши билан боғлиқ бўлиб, айрим шахс ва гуруҳларнинг ижтимоий мавқеининг қуйига ёки юқорига ўзгариб боришини ифодалайди.
СОЦИАЛ МОБИЛЛИК
В
Е
Р
Т
И
К
А
Л
ижтимоий мавқе тизимида юқори ёки пастга қараб ўзгариб боришидир
Горизонтал
индивид ёки гуруҳнинг ижтимоий даража бўйлаб ўзгаришини ифодалайди
вертикал ва горизонтал тартибда бўлади
Ижтимоий ўзгаручанлик турлари
Репродуктив
Маънавий
Ҳудудий
Статусли
Техникавий
Илмий
Сиёсий
Ижтимоий
РЕГРЕСС –жамиятнинг
юқори босқичидан орқага,
ижтимоий ҳаётнинг қуйи
даражасига тушиб қолиш
Прогресс лотинча илгариланма ҳаракат, муваффақият
жамият
тараққиёти
Рус-Америка социологи Питирим Сорокин (1889-1968 йиллар) социал страфикация ва социал мобиллик асосчиси
Даромад
Маълумот
Хокимият
Ф
Е
О
Д
А
Л
Л
А
р
қирол
Герцог, графлар
Баронлар
Рицарлар
Деҳқонлар
Партия
Немис олими Макс Вебер (1894-1920 йиллар) Ғарб социологиясида стратификация ва тушуниш назариялари асосчиси
Даромад
Престиж
Маълумот
Марказий Осиёлик энциклопедист олим Абу Райхон Беруний (973-1048 йиллар) ижтимоий ходиса ва жараёнларни тенглик асосида амалга ошириш лозимлигини илгари сурган
Cохибкирон Амир Темурнинг (1336-1405 йиллар) “Темур тузуклари” асарида шундай дейилади “Салтанатимни 12 тоифага булиб, уларга таянган холда иш юргиздим. Салтанат конун-коидаларини хам 12 тоифага боглаб туздим. Бу 12 тоифани салтанатим фалакининг 12 буржи ва давлатим корхонасининг 12 ойи деб таърифладим”
Ижтимоий стратификация жамиятнинг табакаларга , ёки страталарга булиниши маъносини англатади. Стратификация хакида гапирар эканмиз , этиборни жамиятдаги одамлар ахволининг тенгсизлигига каратамиз. Барча жамиятларда ёш ва гендерга кура стратификация мавжуд. Купчилик анъанавий жамиятларда булгани каби замонавий индустриал давлатларда стратификацияга мулк ва бойлик ва маданий кадриятларга эгалик билан характерланади.
хулоса

С А В О Л Л А Р

Б О Р М И ?