Savollar: Fuqarolik huquqida muddatlar tushunchasi va ahamiyati

10.topshiriq.

Savollar:

1. Fuqarolik huquqida muddatlar tushunchasi va ahamiyati.

2. Muddatlarning turlari (klassifikasiyasi).

3. Muddatlar o’tishining boshlanishi va tamom bo’lishi.

4.Muddat usullari.

Javoblar.

1.Ijtimoiy hayotda vujudga kelgan yangi munosabatlarni huquqiy

tartibga solishda fuqarolik huquqining boshqa institutlari kabi “muddatlar

va da’vo muddati” instituti ham muhim ahamiyatga ega. Aynan muddatlar

orqali fuqarolik huquqida “aniqlik”, “vaqt”, “majburiyatlarni lozim

darajada bajarish”, “sub’ektlarning oʻz huquqlariga e’tiborli boʻlishlari”,

“xatti-harakatlarni bajarishda kechikmaslik” holatlari e’tiborga ega boʻladi

va har bir fuqarolik-huquqiy munosabatlar uchun zaruriy shartlardan biri

sanaladi. Shu bilan birga muddatlar subyekt va obyektning oʻzaro

bogʻliqligida muhim oʻringa ega boʻlib, shaxsning obyektga nisbatan

huquqlari va majburiyatlari amal qilishining eng koʻp va kam vaqtini

belgilab beradi. Masalan, subyektlarning mol-mulkka nisbatan mulk

huquqi muddatsizligi (FKning 164-moddasi) yoki ijarachining ijaraga

olingan ashyoga egalik qilish muddatining taraflarning roziligi bilan

belgilanishi va hokazo.

Har qanday muddat ham aniq belgilangan (mavhum yoki

belgilanmagan vaqt huquqiy ahamiyatga ega emas) vaqt hisoblanadi.

Vaqtning doimiy harakati muddat oʻtishi boshlanishi va tamom boʻlishini

yuzaga keltiradi. Mantiqiy nuqtayi nazardan qaraganda, muddat

belgilangan vaqtdan oʻta boshlaydi, ma’lum payt (davr)dan soʻng tamom

boʻladi. Aynan shunday vaqt ham muayyan voqea-hodisa yoki sana bilan

belgilangach, oʻta boshlaydi va belgilangan davr (payt)da u tugaydi.

Shuning uchun ham muddat tushunchasi fuqarolik huquqida faqatgina aniq

belgilangan vaqt tushunchasi bilan ayniy hisoblanadi. Ikkinchidan,

boshlanishi va oʻtishi belgilangan huquqiy oqibatlarni vujudga keltiradigan

paytlar va vaqt davrlarigina muddat hisoblanishi, vaqt aniq belgilanishi

2.Fuqarolik huquqida uchraydigan juda koʻplab muddatlar bir necha

asoslarga koʻra turlarga boʻlinadi.

Muddatlar muddatning kim tomonidan tayinlanishiga koʻra, huquqiy

oqibatiga koʻra, aniqlanish tavsifiga koʻra va boshqa bir qator asoslarga

koʻra turlarga boʻlinadi.

Muddatlar kim tomonidan tayinlanishiga koʻra, uchga boʻlinadi:

1) qonuniy muddatlar;

2) shartnomali muddatlar;

3.Muddatlar belgilanishi va hisoblanishiga koʻra ikki turga boʻlinadi:

oʻrnatilgan vaqt davrlari (yillar, oylar, haftalar va shunga oʻxshash) bilan

belgilanadigan muddatlar va aniq payt (toʻlovni amalga oshirish kuni, ishni

bajarishning aniq sanasi) bilan belgilanadigan muddatlar. Odatda, aniq

payt bilan belgilanadigan muddatlar vaqt oraligʻi bilan belgilanadigan

muddatlar kabi oʻtishi boshlanmaydi, faqatgina belgilangan paytdagina

uning oʻtishi boshlanadi va ularni boshlanish vaqtini aniqlash hech qanday

fuqarolik huquqlarini amalga

oshirish muddatlari

fuqarolik majburiyatlarini

bajarish muddatlari

fuqarolik huquqlarini amalda boʻlish

vaqtini belgilaydigan muddatlar,

cheklovchi(preklyuziv) muddatlar,

e’tiroz (pretenziya) muddatlari, kafolat

muddati, yaroqlilik muddati, tovarning

xizmat qilish muddati, tovardan

foydalanish, tovarni saqlash muddati,

da’vo muddati va boshqa muddatlar

4.FKning 149-moddasiga muvofiq, da’vo muddati - shaxs oʻzining

buzilgan huquqini da’vo qoʻzgʻatish yoʻli bilan himoya qilishi mumkin

boʻlgan muddatdir. Fuqarolik huquqlarini himoya qilishning asosiy

usullari ushbu huquqlarni sud orqali himoya qilish hisoblanganligi sababli,

da’vo ana shu himoyani amalga oshirishning asosiy vositasi hisoblanadi.

Fuqarolik huquqlari protsessual qonunlar yoki shartnomada belgilanib

qoʻyilganidek, ishlarning qaysi sudga taalluqli boʻlishiga qarab, sud,

xoʻjalik sudi yoki hakamlik sudi tomonidan himoya qilinadi (FKning

10-moddasi). Bunday himoya va da’vo bir qancha shartlarga javob berishi

va qonunda belgilangan tartibda amalga oshirilishi lozim. Shuning uchun

ham buzilgan fuqarolik huquqlarini da’vo qoʻzgʻatish orqali himoya

qilishda da’vo muddatining ahamiyati katta hisoblanadi.