Rezonansning qo’llanilishi

Rezonans (lot. resono — akssado beraman, javob beraman) — tebranish (elektr, mexanik) konturida majburiy tebranish amplitudasi eng yuqori (maksimum) qiymatga yetganda sodir boʻladigan hodisa. Mac, tizimning barcha parametrlari oʻzgarmas va bu tizim xususiy tebranish chastotasi tashqi kuch davri sinusoidal boʻlsa, yaʼni tizim xususiy tebranish chastotasi tashqi kuch chastotasiga mos kelsa, R. hodisasi roʻy beradi. R.ning foydali va zararli tomonlari bor (Mas, radiotexnikada foydali boʻlsa, inshootlarda zararli).
R. fizikada koʻp uchraydi (toʻlqinlar R.si, kuchlanish R.si, toklar R.si). Tebranish konturida tok kuchi faza jihatdan tashqi elektr yurituvchi kuchga teng kelib qolgan hollarda ham R. roʻy beradi.
R. aksariyat tabiatda kuzatiladi. Barcha inshootlar, binolar va mashinalar oʻz xususiy tebranishlariga ega. Shuning uchun tabiatda yuz beradigan davriy tashqi taʼsirlar ularda R.ni paydo kilishi mumkin. Mas, koʻprik ustidan poyezd oʻtganda yuz beradigan davriy zarb (silkinish) kuchlari taʼsirida R. paydo boʻladi. R. hodisasi koʻprik, poydevor, mashinalarga zararli taʼsir qiladi, hatto ularni buzib yuborishi ham mumkin. Shuning uchun R.ga qarshi maxsus tadbirlar koʻriladi, zarblarni yumshatkichlar, amortizatorlardan foydalaniladi. Radiotexnikada R. radiostansiyaning bir xil (zarur) signallarini boshqa (xalaqit) signallaridan ajratib olishga imkon beradi

Rezonansning qo’llanilishi:

1. 
   qabul qiluvchi va tarqatuvchi antennalarda;
   

2)ko’p kanalli telefonlashtirishda;

3)yuqori chastotali generatorlarida.


12.1. Ketma-ket tebranish konturi- da kuchlanishlar rezonansi
X= X_L-X_c=0 - rezonans sharti,

X_L0=X_C0 – (ω₀) rezonans chastotada bo’ladi, uni topamiz: X_L0=ω₀L, X_C0=1/ω₀C → ω₀L=1/ω₀C →

→ ω₀²LC=1 → ω₀² = 1 / LC →
ω₀ (s^-1), L(Gn), C(F).
Rezonans rejimida:
I
=U/ž=U/ =U/ = =U/R=I_max=I₀ (φ=0).


₀
Agar zanjirning kirish kuchlanishi o’z effektiv qiymatini o’zgartirmasa (U=Const) va faqat kuchlanishning chastotasini o’zgartirsa, ma’lum bir chastotada kuchlanishlar rezonansi bo’ladi. Bu chastota rezonans chastotasi ω₀ deyiladi.
Rezonans uchun vektor diagrammasini chizamiz.
[U_L0]=[U_co]>>U (shuning uchun rezonans deyiladi).

Rezonans paytida induktivlik va

sig’im qarshiliklarikonturning to’lqin yoki xarakteristik qarshiligi R_c, ρ deyiladi. Uning qiymatini topamiz:
X_L0=ω₀L → ω₀L=1/ω₀C=R_c(ρ)→
ω₀L/ω₀C=R_c² →
R_c= , [Om]=

Ketma-ket tebranish konturini asllik (Q) bilan xarakterlashtirish mumkin. Uning ifodasini xulosasiz keltiramiz: