Raqamlarining pozitsiyasiga bog’liq bo’lgan va raqamlarining pozitsiyasiga hog‘liq bo'lmagan sanoq sistemalariga

• 1-amaliyot. Axborot berilish usullari va uning xossalari. Sanoq tizimlari. Axborot o’lchov birliklari va ma’lumotlar hajmini hisoblash. 

Sanoq sistemalari shu xossasiga ko'ra raqamlarining pozitsiyasiga bog’liq bo’lgan va raqamlarining pozitsiyasiga hog‘liq bo'lmagan sanoq sistemalariga (qisqacha pozitsiyali va pozitsiyali bolmagan sanoq sistemalariga) bo'linadi.

Pozitsiyali sanoq sistemalari Pozitsiyali sanoq sistemalarida qo'llanadigan qoidalar turlicha bo‘lsada, ular bir xil tamoyil asosida qurilgan. Mazkur tamoyilga ko‘ra ixtiyoriy manfiy bolmagan N butun sonini p asosh sanoq sistemada quyidagicha ifodalash mumkin:

N = akpk + ak-1pk-l + ... + a1 p1 + a0p°, ak, ak-1 ,…, a0 -be rilgan sonni tashkil etuvchi raqamlar (ularing qiymati p dan kichik); k - sondagi raqamlar sonidan bitta kam miqdor (chunki birinchi razryad 0 (nol) dan boshlangan).

Ikkilik sanoq sistemasida 2 ta raqam mavjud: 0 va 1. To’rtlik sanoq sistemasida 4 ta raqam mavjud: 0, 1, 2, va 3. Sakkizlik sanoq sistemasida 8 ta raqam bor: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. O’nlik sanoq sistemasida 10 ta raqam bor: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.

• O'n oltilik sanoq sistemasida ifodalash uchun o‘n oltita raqam: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8. 9, А, В, C, D, E, F dan foydalaniladi. Bu yerda А, В, C, D, E, F raqamlarining qiymati mos ravishda o'nlik sanoq sistemasidagi 10, 11,12,13, 14, 15 sonlarining qiymatiga tengdir.