|
Rahbarning muloqot
samaradorligi
Ijtimoiy kommunikasiya – bu axborotni
bir odamdan boshqa odamga uzatish
jarayoni
“Nutqini boshqara olmagan odam rahbar bo‘la
olmaydi” (Napoleon)
Rahbar uchun zarur bo‘lgan yana bir muhim fazilat shundan iboratki, u
xodimlari bilan til topisha olishi lozim. Rahbar eng murakkab, eng qiyin
vaziyatlarda ham odamlarni ko‘ndirishi, ularni ba'zi bir nojo‘ya yo‘llardan,
xatti-harakatlardan qaytarishi va o‘z atrofida sog‘lom vaziyat, sog‘lom iqlim
barpo etishi darkor
KO‘RIB ChIQILADIGAN MASALALAR
Rahbarda kommunikativ to‘siqlarni yengib o‘tish;
Muloqot jarayonida o‘ziga ishonch hosil qilish;
Muloqotda faol tinglash qobiliyati;
Muloqotda boshqalarga ta'sir etish va ishontirish;
Murakkab vaziyatlarda muzokara olib borish;
kutilayotgan natijalar:
Muloqotning yangicha usullarini o‘rganish;
Qo‘pol yoki dag‘allikni his qilish va uni o‘zgartira olish;
Samarali muloqotga kirishishning yangi qirralari (sirlari)
o‘zlashtirish;
Muloqot jarayonida yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan xatolarni anglab
yetish;
O‘zidan yuqori turivchi rahbarlar bilan muloqotga kirishish usullari;
2-
ТЕСТ
Ў
ЗИНГИЗНИ
НАЗОРАТ
ҚИЛИШНИ
БИЛАСИЗМИ
?
1. М
ЕН
БОШҚАЛАРГА
ТАҚЛИД
ҚИЛИШНИ
ЁМОН
КЎРАМАН
.
ҲА
0
ЙЎҚ
1
2. М
ЕН
ЎЗГАЛАРНИНГ
ДИҚҚАТИНИ
ЖАЛБ
ЭТИШ
ЁКИ
КУЛДИРИШ
УЧУН
ТЕНТАКНАМО
ҚИЛИҚЛАР
ҚИЛИШИМ
МУМКИН
.
1
0
3. М
ЕНДАН
ДУРУСТГИНА
АКТЁР
ЧИҚИШИ
МУМКИН
ЭДИ
.
1
0
4. Б
ОШҚАЛАРДА
МЕН
БАЪЗАН
У
ЁКИ
БУ
НАРСАНИ
ЧУҚУРРОҚ
ҲИС
ЭТАЁТГАНДЕК
ТААССУРОТ
УЙҒОТАМАН
АСЛИДА
ЭСА
БУНДАЙ
БЎЛМАЙДИ
.
1
0
5. Г
УРУҲДА
МЕН
КАМДАН
-
КАМ
ҲОЛЛАРДА
ҲАММАНИНГ
ДИҚҚАТИ
МАРКАЗИДА
БЎЛАМАН
. 0
1
6. Т
УРЛИ
ҲОЛАТЛАРДА
ВА
ТУРЛИ
ОДАМЛАР
БИЛАН
МУЛОҚОТ
ПАЙТИДА
МЕН
ЎЗИМНИ
БУТУНЛАЙ
БОШҚАЧА
ТУТАМАН
.
1
0
7. М
ЕН
ЎЗИМ
ЧИН
КЎНГИЛДАН
ИШОНГАН
ФИКРНИГИНА
ЁҚЛАЙ
ОЛАМАН
.
0
1
8. Ў
З
ФАОЛИЯТИМ
ДАВОМИДА
ОДАМЛАР
БИЛАН
МУНОСАБАТЛАРДА
МУВАФАҚҚИЯТГА
ЭРИШИШ
УЧУН
БОШҚАЛАР
МЕНИ
ҚАНДАЙ
ТАСАВВУР
ҚИЛСА
,
ШУНДАЙ
ТУТИШГА
ҲАРАКАТ
ҚИЛАМАН
.
1
0
9. М
ЕН
ЁМОН
КЎРГАН
ОДАМЛАРИМ
БИЛАН
ҲАМ
ЎЗИМНИ
ЯҚИН
ТУТА
ОЛАМАН
.
1
0
10. М
ЕН
ДОИМ
ҚАНДАЙ
КЎРИНСАМ
,
АСЛИДА
ҲАМ
ШУНДАЙМАН
1
0
.
Test kaliti
0-3 ball – sizning o‘zingizni nazorat qilish darajangiz past. O‘zingizni doimo bir xil tutasiz
va muloqot paytida sharoitga moslashish shart emas, deb hisoblaysiz. Muloqot paytida
samimiy bo‘lishga qodirsiz, lekin to‘g‘riso‘zligingiz uchun ayrimlar sizni muloqotda
“noqulay” shaxs deb hisoblaydilar.
4-6 ball – muloqot paytida o‘zingizni nazorat qilish darajangiz o‘rtacha. Siz samimiy,
ammo bosiq va hislaringizni ochiq namoyon etmaydigan shaxssiz. O‘z xatti-
harakatlaringizda atrofdagi odamlar bilan ko‘proq hisoblashishni o‘rganishingiz kerak.
7-10 ball – o‘zingizni nazorat qilish darajangiz yuqori. Siz osonlik bilan istalgan rolga
kirasiz, muloqot paytidagi o‘zgarishlarga tez molashasiz, xatto atrofdagilarda qanday
taassurot uyg‘otishingizni oldindan ko‘rishga qodirsiz.
Axborotni uzatish va qabul qilish
(Baholash va tasavvurlar, motivlar, istaklar, tuyg‘ular va h.k.)
1 – test
Tinglashni bilasizmi?
A) Agar o‘zingizni yuqoridagidek tutsangiz (“ha” javobi) 2 ball yozing.
B) Ba'zida shunday bo‘lsa (“ba'zan” javobi) – 1 ball
V) Agar hech qachon o‘zingizni bunday tutmasangiz (“yo‘q” javobi) – 0 ball
1. Huzurimga kelgan odam bilan gaplashishdan avval men go‘yo maydonni “tozalayman” – masalan, oldimda turgan
qog‘ozlarni chetga olib qo‘yaman.
2. Agar suhbat uzoq davom etishi mumkin bo‘lsa, men suhbatdoshimga kofe yoki choy taklif etaman.
3. Suhbat “yuzma-yuz” bo‘lishi uchun, men suhbatdoshimga yaqinroq o‘tiraman.
4. Men suhbatdoshim fikr va tuyg‘ularini yaxshiroq tushunish uchun uning ovozi va nutq ohangidagi o‘zgarishlarni
diqqat bilan kuzataman.
5. Men gaplashayotganda suhbatdoshim yuziga qarab turaman, ammo mening qarashim unga befarq yoki qattiq
bo‘lib tuyulmasligiga harakat qilaman.
6. Suhbatdoshim gapini tugatmaguncha, men o‘z fikrlarim yoki munosabatimni bildirmayman.
7. Suhbatdoshim bironta muhim gapni aytayotganda men uning fikriga єo‘shilishimni namoyon etaman, masalan,
boshimni qimirlataman.
8. Suhbat davomida men turli halaqit beruvchi narsalarga, masalan, telefon qo‘ng‘irog‘i, o‘tib ketayotgan xodimlar va
h.k.larga chalg‘imayman.
9. Suhbat mazmuni qanday bo‘lishidan єat'iy nazar men o‘zimni xotirjam tutaman.
10. Suhbat davomida men ba'zan qisqa fikrlarni yozib boraman, ammo batafsil yozib borishdan o‘zimni tiyaman.
11. Vaqti-vaqti bilan suhbatdoshimning asosiy fikrlarini o‘z so‘zlarim bilan takrorlab turaman.
12. Suhbatdoshimni yaxshiroq tushunish uchun, men uning fikrlariga aniqlik kirituvchi savollar bilan murojaat etaman.
13. Agar suhbatdoshim (hamkor) o‘z fikrlarini aniq ifoda eta olmasa, yoki hayajonlansa men noroziligimni
ko‘rsatamayman.
14. Vaqti-vaqti bilan suhbatdoshimga uning ismi-sharifi bilan murojaat etaman.
15. Agar suhbatdoshim hayajonlanib, ba'zan mavzudan chetga chiqsa, men e'tirozimni bildirmayman.
16. Men doimo suhbatdoshimning ovozi va nutqida ifodalangan his-tuyg‘ularni kuzatib boraman.
17. Men suhbatdoshimning o‘zini tutishiga muvofiq xatti-harakat qilaman, masalan, u hayajonlansa, men unga
dalda berishga intilaman.
18. Men suhbatdoshimning fikrlarini yakunlovchi so‘zlarni aytish yoki uning o‘rniga xulosa qilishdan o‘zimni
tiyaman.
19. Men suhbatdoshim bilan ovozimni ko‘tarmasdan va o‘zimni erkin tutib gaplashaman.
20. Men suhbat davomida betoqatlikni ko‘rsatuvchi harakatlar, masalan, soatga yoki stol ustida turgan qog‘ozlarga
qarab qo‘yishdan o‘zimni tiyaman.
21. Men suhbatdoshim tuyg‘ularini hurmat qilaman va unga men bilan o‘rtoqlashgani uchun minnatdorchilik
bildiraman.
22. Agar suhbatdoshim biron narsa haqida mendan so‘rasa, men to‘ppa-to‘g‘ri, uning savoliga baho bermasdan
javob beraman.
23. Agar javobim to‘g‘riligiga ishonchim komil bo‘lmasa, men “bilmayman” deyishdan qo‘rqmayman.
24. Vaqti-vaqti bilan men suhbatdoshimdan uni to‘g‘ri tushunayotganim yoki tushunmayotganim haєida so‘rab
boraman.
25. Men suhbatdoshimga fikrlarini yakunlashga yordam beraman, unga ma'qul keluvchi baho yoki qarorlarni taklif
etaman.
test kaliti
40 balldan yuqori bo‘lsa – siz yaxshi suhbatdoshsiz va tinglashni juda yaxshi bilasiz.
30-39 ball – siz suhbatdoshingizni tinglash qobiliyatiga egasiz, ammo o‘z ustingizda biroz ishlasangiz
yomon bo‘lmaydi.
30 balldan kam – o‘z ustingizda jiddiy ishlashingiz kerak. Mavzuga doir qo‘llanmalarni o‘qing va ularda
berilgan tavsiyalarni amalda qo‘llashga harakat qiling.
Tavsiyalar
Suhbatdoshni samarali tinglash uchun nima qilish kerak?
1. Tinglayotganingizda (telefonda gaplashayotgan paytda ham) qog‘ozga tegishli qaydlar qilib boring.
2. Sizning diqqatingizni chalg‘itishi mumkin bo‘lgan holat va narsalardan o‘zingizni xalos eting.
3. Olgan axborotingizdagi eng qimmatli ma'lumotni ajratishni o‘rganing.
4. Qaysi so‘zlar yoki g‘oyalar sizni hayajonga solishini aniqlang va ularning ta'sirini kamaytirishga harakat
qiling. Chunki kuchli hayajon holatida siz yaxshi tinglay olmaysiz.
5. Cuhbat davomida o‘zingizdan: “Suhbatdoshimning maqsadi nima? Mening tinglovchi sifatidagi
maqsadim nima?” degan savollarga javob topishga harakat qiling.
Bugun biz quyidagilar haqida
gaplashamiz
- kommunikator va resipient qanday harakat qiladi
- kommunikasiyada me'yor va skriptlar nima
- muloqot chog‘ida qanday to‘siqlar paydo bo‘ladi
- teskari aloqa
Siz ishtirok etgan muloqot bilan
bog‘liq ikki vaziyatni eslang
1. muvaffaqiyatli (natijador)
2. muvaffaqiyatsiz
Buning sabablari nimada deb o‘ylaysiz?
Do'stlaringiz bilan baham: | 
