Qoraxoniylar davlati tashkil topdi. Bu davlatga yag`molar qavmiga mansub bo`lgan Abdulkarim Sotuq Bug`roxon

Qoraxoniylar davlati
IX-50 gurux talabasi Axmadjonov Xojiakbarning TARIX fanidan tayyorlagan
taqdimoti
Yettisuv, Shrqiy Turkiston o`lkalarida IX asr ikkinchi yarmida turli turkiy qavmlar, elatlarning o`zaro birikuvi natijasida va qo`shiluvi davomida Qoraxoniylar davlati tashkil topdi. Bu davlatga yag`molar qavmiga mansub bo`lgan Abdulkarim Sotuq Bug`roxon (859-955) asos soladi. Bu davlat hukmdorlari “Arslonxon” yoki “qoraxon” unvonlari bilan yuritilgan.
Qoraxon so`zining ma`nosi “ulug`”, “buyuk”
Bu davlatning qudrati yuksalib, tez orada katta hududlarni o`z qo`li ostiga kirita boradi. Uning poytaxti Sharqiy Turkistonning Bolosog`un shahri bo`lgan. Somoniylar davlatining chuqur ichi ziddiyatlaridan foydalanga Qoraxoniylar hukmdorlari – Hasan va Nasr Bug`roxonlar yetakchiligidagi qo`shin Somoniylar qarshiligini qiyinchiliksiz yengib, (992-996 va 999-yillarda) Buxoroni egallaydi, somoniylar sulolasining so`nngi vakili Ismoil al-Muntasir (1000-1005) hukmronligi barham topadi. Oqibatda butun Movarounnahr hududlari Qoraxoniylar tasarrufiga o`tadi.
XI(1041) asr o`rtalari hokimiyatning 2ga bo`linishi
G`arbiy xonlik – Movarounnahrning katta hududlari
Markazi Samarqand
Sharqiy xonlik- Talas, Isfijob, Shosh, Shrqiy Farg`ona, Yettisuv va Qoshg`ar yerlarini tarkibiga oladi
Markazi Bolosog`un
Saljuqiylarning so`nggi podshohi Sulton Sanjar(1118-1157) Qoraxoniylarning Movarounnahrdagi hukmdori Arslonxon(1102-1130)ning zaiflashib qolganidan va mahalliy ruhoniylar fitnasidan foydalanib, Samarqand va uning atroflarini bosib oladi.


1211-yilga kelib, ya`ni so`nggi Xorazmshoh Alouddin Muhammad (1200-1220) davrida Qoraxoniylarning Movarounnahrdagi rasmiy boshqaruviga butunlay barham beradi.
Qoraxoniylar davrida adabiyot o`z rivojini topgan. Shu davrda yashab ijod qilgan Mahmud Qoshg`ariy, Yusuf Xos Hojib va Ahmad Yugnakiyning betakror ijodiyoti bunga yorqin dalil bo`ladi.