Tadqiqot usullari

---

 
3-MASHG’ULOT.
DIZEL YOQILG'ILARI. SIFAT KO'RSATKICHLARI.
DIZEL YOQILG'I-LARINING SIFATINI YAXSHILASH BO'YICHA 
TADQIQOT USULLARI 
Amaliy mashg’ulot rejasi: 
1.
Dizel yonilg’isining sifatiga qo’yiladigan ekspluatatsion talablar. 
2.
Dizelyonilg’ilarningasosiyxossalari. 
3.
Dizelyonilgisiningsetansoni. 
4.
Nazorat uchun test savollari 
Amaliy mashg’ulotning maqsadi:
Talabalarning dizel yonilg’isining sifatiga 
qo’yiladigan ekspluatatsion talablar,dizel yonilg’ilarning asosiy xossalariga doir 
nazariy bilimlarini mustahkamlash, , ko’nikma va malakalaini tarkib toptirish. 
 
Amaliy mashg’ulotning qisqacha mazmuni: 
Dizel dvigatellari ish jarayoni karbyurator dvigatellarnikidan keskin farq 
qiladi, chunki ularda yonilg‘i havo bilan bevosita yonish kamerasida aralashadi. 
Dizel dvigatellari – quvvati, porshenni harakat tezligi, tirsakli vallar aylanish 
tezligi, aralashma hosil bo‘lish sharoitiga qarab har xil konstruksiyali bo‘ladi. 
Тezyurar dizellar siqish darajasi yuqori 
ε
=16
÷
20. Ularda silindrdagi 3,0
÷
5,0
MPa ga siqilgan va siqilish hisobiga 600-800
O
C gacha isigan havoga, yuqori bosim 
nasosi ostida ishlaydigan forsunka orqali yonilg‘i porsiyasi purkalanadi. Silindrning 
yonish kamerasida yonilg‘i issiq havo bilan aralashadi. Qisqa vaqt ichida (tirsakli 
val 20-25
O
C burilguncha) 0,001-0,004 sekundda aralashma hosil bo‘lib o‘z-o‘zidan 
alangalanadi. Shunday qilib, dizel dvigatellarida qisqa vaqt ichida yonilg‘i yonish 
kamerasiga to‘zitilib purkalishi, issiq havo bilan aralashishi, bug‘lanishi, 
oksidlanishi va yonishi kerak. 
Dvigatellar ishonchli va tejamli ishlashi uchun yonilg‘i to‘g‘ri tanlanishi, 
yonilg‘i purkalishini ilgarilatish burchagi optimal bo‘-lishi, yonganda to‘liq va 
batamom yonishi kerak. 
Dizel yonilg‘ilari nisbatan qovushqoq qiyin bug‘lanadigan yo-nuvchan 
suyuqlikdir. Ularning tarkibida massasi bo‘yicha taxminan 87% uglerod, 15% 
vodorod, 0,5%gacha oltingugurt, juda oz miqdorda kislorod va azot bor. Dizel 
yonilg‘isining zichligi 0,78-0,86g/sm
3
, yonganda chiqadigan issiqligi o‘rtacha 42,5 
MJ/kg. Dizel yonilg‘isi benzin bilan ishlaydigan dvigatelli avtomobillarga qara-
ganda 25-30% tejamli. Dizel dvigatellaridaga yonilg‘i yonganda chiqqan issiqlik 
katta bo‘lib, avtomobillarga 600 km va undan ortiq zapas yo‘l yurishga imkon 
beradi. 
Belgilangan quvvat va tejamkorlik ko‘rsatkichlarida hamda ishlatilgan 
gazlarni tutun kam chiqarib dvigatelning ishonchli va uzoq muddat ishlashini 
ta’minlash uchun dizel yonilg‘isining sifati davlat standartlari talablariga javob 
berishi lozim. 

---

Dizel yonilg‘isining asosiy fizik - kimyoviy xossalariga zichlik, 
bug‘lanuvchanlik, qovushqoqlik xossalari kiradi.