Oʻzbekstan respublikasi informaciyaliq texnologiyalari haʼm kommunikatsiyalarin

OʻZBEKSTAN RESPUBLIKASI INFORMACIYALIQ
TEXNOLOGIYALARI HAʼM KOMMUNIKATSIYALARIN
RAWAJLANDIRIW MINISTRLIGI
MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAGʻI TASHKENT
INFORMATSIYALIQ TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
NOʻKIS FILIALI
“Kompyuter injinirringi” fakulteti

“Kompyuter injinirringi”
bagʻdari 2-kurs studenti
Seytmuratov Dawletniyazdin`
Akademiyaliq jaziw paʼninen
Oʻz-betinshe
jumisi

Tayarlagʻan:. D.Seytmuratov

Qabillagʻan:. U.Jaksimova
No`kis-2022
Tema: Pul menen erise almaytug`in
na`rselerdin` biri-aqil
Alla Jaratıwshıı Zul Jalal aldın aqıl jarattı. Bul haqqında Payǵambar
Sallallahu Alayhi Vasallam sonday deydiler:
«Alla aqıl jaratıp, onı nur ishine qoydı. Ilmdi aqıldi teńine kiydirdi. Pám (sezim) di aqılń janına berdi.Íqlastı júzine berdi. Sıqmarlıq (to'ymaslik) ti qulaǵına berdi. Raslıqtı tiline berdi. Jomartlıq (saqawat ) ti qolına berdi. Tawekkeldi beline berdi. Qáweterdi belidan tómenge, umidti belidan bálentke berdi. Keyin Alla Ózi jaratqan aqlga sonday shaqırıq etdi:«Ey, aqıl! Kóter basın`di! Tile, tilegn`di bereyin! » Aqıl sonday dedi:«Ey, meniń Parwardigarim! Men mútáj, biyshara bir insanin`man, tek gúnálerimdi keshiriwin`di so'rayman. Meni qaysı qulin`ga ılayıq kórseń, sol wa`den`de de keshirgeysen! » Alla taala sonday dedi: «Ey, Meniń perishtelerim! Sizler gúwa bolıń! Men qaysı qulimga aqıl bergen bolsam, sol qulimni keshiredi. Basında aqli bar kisi hár jumısın aqlga muwapıq etedi». Alla taala Quranı saqıyda (Naziat, 40 -41) marhamat etedi: «Biraq kim Jaratiwshisinin` zuliminan qorqıp ózin jamanlıqtan (hawası nafsdan, shaytan zulımlıqınan ) qaytarǵan (saqlaǵan ) bolsa, baratuǵın jayı, sebepsiz, jánnet bolıp tabıladı!».
Allah aqldan keyin nafsti jarattı, teńine bolsa nadanlıqtı kiygizdi. Ishqıparazdı kózine berdi. Ashkózlıqtı tóbesine berdi. Ótirikti tiline berdi. Ózin gúńgirt ko`riwdi (menmenlikti, keriliwdi) kókiregine berdi. Jebirlik qarnina berdi. Zulmdi beline berdi. Ǵázepti qolına berdi. Na`pa`klikti tanosil aǵzalarına berdi. Fasod (fisq, ǵawǵa, buzıwǵa qaratılǵanlıq ) ti ayaǵına berdi. Gu`mandi belidan quyisiga, shirikti belidan joqarısına berdi. Keyin Allah marhamat etdi: «Ey, Meniń perishtelerim! Gúwa bolıń, kim meniń amrimdi o`temey, nafsine erse , onı dozaqǵa atin`». Allah Quranda (Naziat, 37, 38-39 ayatlar ) marhamat etedi: «Joldan ozib, tasqınǵa túsip dúnyanı ábzal kórip, ústin qoyiwshilardin` baratuǵın jayı, sebepsiz, dozaq bolıp tabıladı!»
Sonday eken, hár kim jumısın aqlga muwapıq ótew iygilikli bolıp tabıladı. Aqıl qabıl etpeytuǵın isten jaqsılıq payda bolmaydı. Aqlga qarsı háreket etken - nafsike ergen bolıp tabıladı. Bunday kisiniń dozaqǵa túsiwine Alla perishtelerdi gúwa etdi.
Insan ushın eń ullı dushpan — naps bolıp tabıladı. Náps, jamanlıqtan aman bolıw — aqlga qulaq salıp qoyıw, aqılń jaqsı kórsetpesine kóre háreket etpekte bolıp tabıladı.
Allanıń bar ekenligi, birligi de aqıl menen teńeledi. Payǵambarlar aqli joqarı bolıp tabıladı. Jolları da aqlga tiykarlanip basip o`tedi. Aqıl menen ótew etilgen ámeller jánnetke kóteriledi.
Allanıń raxmeti hám bereketine insan aqıl menen jetedi. Razılıǵın aqıl menen qazanadı.
Allanıń bar ekenligi hám birligin ańlamaǵan, payǵambarlarǵa isenbegen aqılsız, tentek, dinsiz, kápir, dahriy bolıp tabıladı. Musulman bolǵanı halda napsinin` a`mirinde bolǵan aqmaqlar da bar. Alla Quranı saqıyda sonday deydi: «... olar haywanlar sıyaqlı, hátte to`menlewdir... » (Furqon súresi, 44-ayat) Yaǵnıy na`psige ergenler tort ayoqli haywanlardan da tómenlew boladı. Alla Adam alayhissalamdi jarattı, Jabreyil alayhissalam aqıl, isenim hám paydası oǵan keltirip, sonday dedi:
— Ey, Adam! Sizge Alladan sálem. Alıp kelgenim úsh zattan birin qabıllawin`di qáleydi.
Adam alayhissalom aqıl qabılladılar. Jabroil alayhissalom isenim hám oyg`a:
— Qáne, sizler ayrilib, keting, — dediler. Sonda isenim:
— Alla maǵan aqldan ajralmaslig`imdi, ol qayda bolsa, sol jerde bolıwımdı hámir etdi. Men aqldan ayrilmayman, — dedi. Keyin uyat:
— Alla meni iymang`a amanat etdi. Isenim qayda bolsa, men da sol jerdemen. Isenim bolǵan orından ayrilmaspan dedi. Sonnan keyin ushewi bir orında qalıp, bir-birinen ayrilmadilar. Bul halǵa kóre Alla kimga aqıl bergen bolsa, isenim hám uyat da ol menen birge bolıp tabıladı. Kimga aqıl berilmegen bolsa, ol jaǵdayda isenim da, uyat da bolmaydı.
Bilim haqıyqattan da turmıs keshirimi hám jámiyetimizdi jáne de rawajlandırıw ushın hár kúni zárúr bolǵan baylıq bolıp tabıladı. Dúnyada hesh nárse bilimdi qollamawdan júz bolmaydı, áyyemgi zamanlarda tabıs sırları hám tábiyaat hám ónermentshilik haqqındaǵı bilimlerdiń baslanıwı adamlar awızsha túrde, otadan ulga, babasınan aqlıǵına ótip kelgen. waqıt ótiwi menen bilim barǵan sayın keńeyip bardı, házirgi kúnde ilimiy tarawlarda qansha jónelisler bar ekenligin esaplamań, turmısımızdıńda qashannan berli isletilingen oylap tabılǵanlardıń sanın esaplamań. Endi biziń informaciya revolyuciyası asrimizda bilim rawajlanıwdı háreketke keltiretuǵın sonday kúshke aylandı. Mısalı, shet tillerin alaylıq, anglichan tilin jaqsı biletuǵın kisi bunday bilimler ornına jaqsı jumıs tabıwı, ózine uyqas jumıs tabıwı hám mártebe tekshesinen eliriwi múmkin. Bul tek anglichan tilin biliw. Keling, bilimlerdiń hár qanday tarawı boyınsha qosımsha kurslarǵa qatnaylik, biziń dáwirimizde bizni pútkilley basqasha sezim etiwimizge múmkinshilik beretuǵın, tálimimizni jáne de jaqsılaytuǵın, ongimizni keńeytiretuǵın, átirapımızdaǵı ele notanish jaylar haqqındaǵı bilimlerdi rawajlantiradigan joqarı maǵlıwmat ushın qosımsha tálim talap etiledi. Sonday etip, bilim menen qurallanǵan kisi, hesh nárseni úyreniwdi istamagan adamǵa salıstırǵanda júdá júrdek mashinaǵa uqsaydı.
Juwmaqlap aytqanda ha`r bir insan du`nyag`a kelgenson` aqilli- bilimli bolip jetilsiw jollinda tinbay miynet etip izlenedi h`am aldig`a qaray talpinadi. Ko`p kitab oqig`an insan aqilli-bilimli boladi. Hesh bir insan du`nyag`a aqilli bolip kelmeydi, o`zi aqqili jetik insan boliw jolinda ha`reket etedi.

Paydalanilg`an a`debiyatlar

1.“Aqil haqqinda” Baxauddin Naxishbandiy
2.https://saviya.uz
3. www.ziyo.com
4.www.ziyonet .uz