O’zbekistonda tarqalgan tuproq tiplari

Qoraqolpoq Davlat Universiteti
Geografiya va Tabiiy resurslar
fakulteti 2B-Geografiya Talabasi
Abdug’afforov Hasanning
O’zbekiston geogrfiyasi Fanidan
Prezintatsiyasi

O’zbekistonda tarqalgan tuproq tiplari

TUPROQ HAQIDA

• Tuproq millionlab tirik organizmlar uchun «yashash makoni» va «ishxonasi»dir. Ma`lumotlarga ko`ra bir gramm tuproqda 1,5 milliongacha oddiy mikroorganizmlar yashar ekan. Bir gektar maydondagi tuproqda mayda umurtqasiz hayvonlar soni 12,5 milliondan 2 milliardgacha etar ekan. Bunday xilma–xil va juda ko`p miqdordagi organizmlar tuproqda nafaqat yashaydilar, balki organik moddalarni mineral moddalarga aylantiradilar, tuproqning donadorligi, g’ovakligi, namlikning harakat qilishi tuproq energiyasining yuzaga kelishida xizmat qiladi.

O’zbekiston Respublikasi katta hududni egallagani sababli turli tuproq-iqlim mintaqaviyligiga ega. Bu o’rinda birinchi bo’lib tuproqlarning gorizontal va vertikal qonuniyatlar asosida tarqalishini alohida ko’rsatish lozim. Tuproqlarning respublikamiz hududida vertikal qonuniyatlar asosida tarqalishining eng dastlabki quyi chegarasi och tusli bo’z tuproqlardan boshlanib, tipik va to’q tusli bo’z, tog’ jigarrang, baland tog’ dasht o’tloqi (alp va subalp mintaqa) va doimiy tog’ muzliklari tomon davom etadi. Gorizontal qonuniyatlar esa uning boshlanish nuqtasi och tusli bo’z, keyinchalik bu, qumli sahro, sur tusli qo’ng’ir, taqirli tuproqlar hamda sho’rhoklarga o’tadi. Tuproqlar tarqalishining bunday qonuniyatlarini respublikamizning ayrim viloyatlari hududi misolida ko’rishimiz mumkin.

• O’zbekiston Respublikasi katta hududni egallagani sababli turli tuproq-iqlim mintaqaviyligiga ega. Bu o’rinda birinchi bo’lib tuproqlarning gorizontal va vertikal qonuniyatlar asosida tarqalishini alohida ko’rsatish lozim. Tuproqlarning respublikamiz hududida vertikal qonuniyatlar asosida tarqalishining eng dastlabki quyi chegarasi och tusli bo’z tuproqlardan boshlanib, tipik va to’q tusli bo’z, tog’ jigarrang, baland tog’ dasht o’tloqi (alp va subalp mintaqa) va doimiy tog’ muzliklari tomon davom etadi. Gorizontal qonuniyatlar esa uning boshlanish nuqtasi och tusli bo’z, keyinchalik bu, qumli sahro, sur tusli qo’ng’ir, taqirli tuproqlar hamda sho’rhoklarga o’tadi. Tuproqlar tarqalishining bunday qonuniyatlarini respublikamizning ayrim viloyatlari hududi misolida ko’rishimiz mumkin.