Shaharlar vujudga kelishi omillari va geogrfiyasi

Shaharlar vujudga kelishi omillari va geogrfiyasi.

1

1-Shaharlar kelib chiqish tarixi?

2-Shahar hosil qiluvchi omillar

3-Shaharlarni iqtisodiy geografik o ‘rganish

Reja:

2

1-Shaharlar kelib chiqish tarixi

Shaharlar ibtidoiy jamoa davridan sinfiy jamiyatga oʻtishda hunarmandchilik va savdosotiq dehqrnchilikdan ajralib chiqish davrida paydo boʻlgan. Hunarmand va savdogarlar muqim istiqomat qila boshlagan joylar gavjumlashib, Shaharlarga aylana boshlagan. Dastlabki Shaharlar mil. av. 5—3 ming yilliklarda Sharqda — Mesopotamiya, Markaziy Osiyo regionida hamda Hindiston, Xitoy va boshqalar mamlakatlarda vujudga kelgan. Bu yerlarda mavjud quldorlik davlatlarining poytaxt Shaharlari eng taraqqiy qilgan davrda har birida taxminan 100 minglarcha aholi yashagan.

3

1-Shaharlar kelib chiqish tarixi

Dastlabki eski shaharlar

Hozirgi kundagi shaharlar

4

1-Shaharlar kelib chiqish tarixi

sanitariya,

yoʻl va koʻcha

turar-joy,

transport tizimi juda qattiq e`tibor qaratiladi.

Shaharlar odatda murakkab buladi.

5

6

2-Shahar hosil qiluvchi omillar

Shaharning vujudga kelishi va rivojlanishining muhim omilidan biri-aholi bo‗lib,  u  shaharning  tarkibiy  qismi  hisoblanadi.  Aholisiz  shahar  bo‗lmaydi,  shaharning  o‗lchami  –  katta-kichikligi  ham  aholi  soni  bilan  belgilanadi.

Aholi

Tabiy usishi

Mexanik usish

shaharning o`sishiga ta‘sir etadi 

2-Shahar hosil qiluvchi omillar

Jahon  miqyosida  shaharlarning  tez  ko‗payishi  va  jadal  rivojlanishiga  ta‘sir  etadigan  muhim  omil-sanoatdir.  1780-  yillarda ro‗y bergan sanoat inqilobi natijasida  sanoat  shaharlari  (industrial  shaharlar)  vujudga  kela  boshladi.  Hozirgi  kunda  yer  yuzidagi barcha shaharlarda sanoat korxonalari  mavjud. Ayrim shaharlar sof sanoatga  ixtisoslashgan bo‗ladi:

7

2-Shahar hosil qiluvchi omillar

8

Aholi manzilgoxlariga shahar maqomini berilishi 2 ta asosiy omillari mavjud

Aholi soni qancha kup bulsa shahar maqomini oladi

Aholi bir necha ishlab chiqarish tarmoqlarda bandligi

Shaharlarni iqtisodiy geografik o ‘rganish

Shaharlar,  mamlakat va  iqtisodiy rayonlar geografiyasida o‘rga-  nilishi bilan bir qatorda,  ular alohida tadqiqot obyekti bo‘lib ham xiz­ mat  qiladi.  Bu  borada,  yani  shaharlarni  iqtisodiy  geografik  o‘rganish  tartibi  haqida  ilmiy-uslubiy  adabiyotlarda  ko‘pgina  taniqli  olimlar-  ning  ko‘rsatmalari  mavjud.  Albatta,  shaharlarni  o‘rganish,  avvalam-  bor, ulaming tarixi, kelib chiqishi, genetik xususiyatlarini tahlil qilish-  dan  boshlanadi.  Natijada,  asosan  tarixiy  manbalarga  tayangan  holda,  o‘rganilayotgan  shahar  yoki  shaharchalarning  nima  uchun  aynan  shu  joyda va o ‘tmishning aynan shu bosqichida vujudga kelganligi yoritilib  beriladi

9

Shaharlarni iqtisodiy geografik o ‘rganish

10

Umuman iqtisodiy geografiyaning tadqiqot darajasi ancha keng. Uni quyidagicha tasvirlash mumkin