O’zbekiston respublikasi qurilish vazirligi samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti

O’ZBEKISTON  RESPUBLIKASI QURILISH VAZIRLIGI 

SAMARQAND  DAVLAT ARXITEKTURA-QURILISH INSTITUTI 

Fakultet: Qurilishni boshqarish 

Kafedra: Ijtimoiy fanlar 

Fan:        Fuqarolik jamiyati 

Mavzu: Furaqolik jamiyatining ma’naviy asoslari 

 

Bajardi:  

303 – KME va UB guruh talabasi 

                Mansurov Ma’ruf 

Qabul qildi: 

Dotsent Qo’ldashev A. 

Furaqolik jamiyatining ma’naviy 

asoslari 

REJA :  



1. FUQAROLIK JAMIYATIGA UMUMIY TAVSIF 



2. FUQAROLIK JAMIYATI BARPO ETISHNING 

YETTI ASOSSIY YO`NALISHLARI 



3. FUQAROLIK JAMIYATINING  MA`NAVIY 

AXLOQIY JIHATLARI 



4. FUQAROLIK JAMIYATINING ASOSIY BELGILARI 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Fuqarolik  jamiyatiga  umumiy 

tavsif : 

 

Fuqarolik jamiyati – davlatdan mustaqil va xoli bo’lgan 

munosabatlar va vositalar tizimi bo’lib, u shaxs va 

jamoalarning ijtimoiy, madaniy, ma’rifiy hayot 

soxalaridagi xususiy manfaat va extiyojlarini amalga 

oshirishga sharoit yaratadi. 

Fuqarolik jamiyati – shaxslarning oddiy yigindisi emas, 

balki ular urtasidagi rang – barang aloqalar, xamkorlik, 

xamjixatlakning ifodasi. Mazkur mushtaraklik va 

xamjixatlik tashkiliy – institusiyaviy kurinishga ega 

bo’lib, turli ijtimoiy kuchlar, nodavlat tashkilotlar, 

birlashmalar mavjudligi bilan tavsiflanadi. 

 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Respublikamiz  Birinchi  Prezidenti  

I.A.Karimovning  Fuqarolik jamiyati  

haqida  fikrlari : 



Fuqarolik jamiyati insonlar 

birligi taraqqiyotining alohida 

ma’rifiy darajasini, benazir 

sifat xolatini ifoda etish bilan 

an’anaviy jamiyatdan fark 

kiladi. Bu o’rinda fuqarolik 

jamiyati insonlar jamoasini, 

uning manfaatlarini siyosiy 

xokimiyat oldida, davlat 

apparati qarshisida muxofaza 

etuvchi o’ziga xos fenomen, 

tegishli mexanizm (majmua) 

sifatida maydonga chiqadi 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Fuqarolik  jamiyati  barpo  etishning  

yetti  asosiy  yo’nalishlari : 



Birinchi ustuvor yo’nilish- eng muhum maqsad tengsiz oliy 

nemat-mustaqillikni bundan buyon  ham asrvb-avaylash, himoya 

qilish va mustahqamlash bo’lib qolaveradi. Mustaqillik biz uchun, 

avvalo, o’z taqdirimizga o’zimiz ugalik qilish huquqi, 

kelajagimizni o’z qulimiz bilan barpo etish, yurtimiz boyliklaridan 

faqat xalqimiz va Vatanimiz manfaatlari yulida foydalanish 

demakdir. 



     Ikkinchi ustuvor yo’nalish- mamlaqatimizda xavfsizlik va 

barqarorlikni, davlatimizning yaxlitligini, sarxadlarimiz 

dahilsizligini, xalqning tinchligi va osoyishtaligini ta’minlash.  



 Uchunchi ustuvor yo’nalish bozor islohotlarini yanada 

chuqurlashtirish, kuchli bozor infra tuzilmasini yaratish, barqaror 

va o’zaro mutanosib, mustahqam iqtisodiyotningmuhim sharti 

bo’lgan erkin iqtisodiyot prinsiplarini joriy etishdan iborat.  



  

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

 To’rtinchi  ustuvor  yunalish  inson  huquqlari  va  erkinliklarini,  so’z  va 

matbuot  erkinligini,  shuningdek  oshkoralikni,  jamiyatimizda  amalga 

oshirilayotgan  islohotlarning  ochiqligini  ta’minlaydigan  demokratik 

prinsiplarni amaliy hayotga joriy qilishdan iborat.  

     Beshinchi  ustuvor  yunalish-  fuqarolik  jamiyatini  shakllantirishning 

muhum  sharti  sifatida  jamiyat  hayotida  nodavlat  va  jamot tashkilotlarining 

mavqyei va ahamyatini qaskin kuchaytirish. 

     Oltinchi  ustuvor  yunalish-  sud-huquq  sohasini  isloh  qilish  buyicha 

boshlangan ishlarni izchil davom ettirish. Bu sohada eng muhum vazifa sud-

huquq  idoralarining  mustaqilligi  va  ta’sirchan  faoliyatini  amalda 

ta’minlashdir. 

     Yettinchi  ustuvor  yunalish  barcha  islohotlarning  privord  natijasi  inson 

manfaatlariga  buysidirilganligi,  ularga  baho  berishning  asosiy  omili  va 

mezoni inson eqanligi.  

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

“

Biz uchun fuqarolik jamiyati – ijtimoiy makon. Bu 

makonda  qonun  ustivor  bo’lib,  u  insonning  o’zini-

o’zi kamol toptirishga moneylik qilmaydi, aksincha, 

yordam  beradi.  Shaxs  manfaatlari,  uning  huquq  va 

erkinliklari  to’la  darajada  ro’yobga  chiqishiga 

ko’maklashadi.  Ayni  vaqtda,  boshqa  odamlarning 

huquq 

va 

erkinliklari 

kamsitilishiga 

yo’l 

qo’yilmaydi.Ya’ni,  erkinlik  va  qonunga  bo’ysunish 

bir vaqtning o’zida amal qiladi, bir-birini  to’ldiradi 

va  bir-birini  taqozo  etadi.  Boshqacha  aytganda, 

davlatning  qonunlari  inson  va  fuqaro  huquqlarini 

kamsitmasligi  lozim.  Shu    barobarida    barcha 

odamlar qonunlarga so’zsiz rioya qilishlari shart”. 

 

I.A.Karimov. O’zbekiston XX asr bo’sag’asida: 

xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va 

taraqqiyot kafolatlari. //  Xavfsizlik va barqaror 

taraqqiyot yo’lida. T. 6.-T.: O’zbekiston, 1998. 

151-bet. 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Fuqarolik  jamiyatining  asosiy  

belgilariga  quyidagilar  kiradi : 



ko’ppartiyaviylik: 



siyosiy hayot va 

institutlarning, mafkura va 

fikrlarning xilma-xilligi: 



o’zini o’zi boshqarish 

organlari mavqyeining 

balandligi; 



jamiyatni boshqarishda 

ommaviy axborot vositalari 

rolining kattaligi. 



  

 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Fuqarolik  jamiyatining  ma’naviy – 

axloqiy  jihatlari : 



Fuqarolik jamiyati chukur ma’naviy, yuksak madaniy, insoniy 

munosabatlar zamiriga tayanadi. Bu jamiyatning ma’naviy 

hayotida bir narsa ustunlik kiladi, ya’ni inson benixoya 

darajada uluglanadi, umuminsoniy qalriyatlar ezozlanadi, ular 

mu’tabar va muqaddas sanaladi. Bunda insonning qadr –

kimmati, mexr-okibat, axlokiy poklik, adolatparvarlik va 

insonparvarlik qabi oliy qadriyat odamlar urtasidagi 

munosabatlarning belgilovchi mezoniga aylanadi.  



     Demokratik isloxatlar davrida ma’naviyatni yuksaltirishga 

asosiy e’tibor qaratayotgani bejiz emas. Zero, ma’naviyat 

insoniyat ichki dunyosining ko’zgusi, tafakkuri, ongi va fikr 

yuritish tarzining mazmun-moxiyatini akes ettiruvchi yuksak 

ijtioiy qadriyatdir. Insoniyat xamisha ezgulikqa, ma’naviy 

barqamollikqa intilib yashaydi. Yurtimizda amalga 

oshirilayotgan tub isloxotlarning muvaffakiyati, mamlaqatning  

yakin kelajakdagi istikboli xamyurtlarimiz qanday mavkeni 

egallashiga, qanaqa madaniy-ma’naviy va axlokiy qadriyatlarni 

shior kilib olishga boglik bo’ladi.  

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

 Fuqarolik 

jamiyatida 

erkinlik, 

qonun 

oldida 

barchaning  tengligi,  ijtimoiy  adolatning  ta’minlanishi 

xamma  fuqarolar  ijodiy  saloxiyat  va  istedodining 

bevosita  ruyobga  chiqarilishiga  imkoniyat  yaratiladi. 

Fuqarolik  jamiyati  huquq  va  adolat  mezonlari  bilan 

ulchanadi. Huquq jamiyatning o’ziga xos «gumanistik 

imperativi»  (insonparvarlik  talabi),  ya’ni  insoniy-

axlokiy  koidasi,  ma’naviy  mayogi  bo’lib  xisoblanadi. 

Fuqarolarning 

o’zaro 

huquqiy 

munosabatidagi 

mavqyei quyidagi prinsiplar asosida belgilanadi:  

1) jamiyatning  har  bir  a’zosi  inson  sifatida  erkin  va 

ozod bo’lishi; 

2) har bir fuqaroning boshqa fuqaro bilan tengligi; 

3) jamiyat  har  bir  a’zosining  fuqaro  maqomidagi 

ustunligi.   

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

 O’zbekiston 

mustaqillikni 

kulga 

kiritgach, 

suveren 

davlatchilikni 

shakllantirishda 

madaniyatimiz 

sarchashmalariga,  te’ran  va  ulqan  ma’naviy  merosimizga 

murojat  kilish,  bokiy  tarixiy  utmishimizda  mavjud  bo’lgan 

barcha  ezguliklarni  yuzaga  chiqarib  rivojlantirish  borasida 

bekiyos  imkoniyatlar  ochildi.  O’tmish  ajdodlarimizning 

ma’daniy  va  ma’naviy  boyligi  chukur  mushoxada  etilib, 

ongimizga  singdirilmokda,  shu  orqali  biz  barpo  etayotgan 

yangi fuqarolik jamiyati manfaatlariga xizmat kilmokda.  

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Fuqarolik  jamiyati  yuqori ma’naviy 

saviya  va  adolat  me’zonlari  

asosida   quriladi 



 Biz shunchaki demokratik 

jamiyat emas, balki odil 

demokratik jamiyat barpo 

etmokdamiz. 

Davlatchiligimizning adolat 

koidalariga tayanadi. 

«Adolatga intilish-

ma’naviy-ruxiy dunyosiga 

xos eng muxum 

xususiyat. Adolatparvarlik 

goyasi butun iqtisodiy va 

ijtimoiy munosabatlar 

tizimiga singib ketishi, 

ijtimoiy kumaklashuv 

mexanizmida o’z aksini 

topishi kerak». 



Ma’naviy –madaniy saviya 

past bo’lgan jamiyatda 

adolat tantana kilishiga 

umid kilib xam bo’lmaydi. 

Biz barpo etayotgan 

fuqarolik jamiyatida 

adolat, xakiqat va 

insonparvarlik goyalari 

ustivorlik kilishi lozim. 

Adolat bor joyda inson 

xak-huquqlari va 

erkinliklari tula 

taminlanishiga umid 

bog’lash mumkin.   

 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Fuqarolik  jamiyati  ma’naviy  

hayoyida   Nodavlat – notijorat   

tashkilotlar   



 Bugungi kunda mamlakatimizda jamiyat 

hayotining turli sohalarida 5100 dan ziyod nodavlat 

notijorattashkilotlari faoliyat yuritmoqda va bu 

ko’rsatkich 2000 yilga qaraganda 2,5 barobar 

ko’pdir.  Fuqarolir yig’inlari va o’zini щo’i 

boshqarish organliri – mahallalar soni 10 mingdan 

ortiqni tashkil qiladi. Bo’lar qatorida “Kamolot” 

yoshlar ijtimoiy harakati, O’zbekiston xotin – qizlar 

qo’mitasi, “Sog’lom avlod uchun”, “Nuroniy” 

jamg’armalari, “Ijod” fondi, Nodavlat notijorat 

tashkilotlar milliy assosiasiyasi va boshqa jamoat 

tashkilotlarini sanab o’tish mumkin

.  

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Yurtimiz  taraqqiyotining  hozirgi  bosqichida  nodavlvt  notijorat 

tashkilotlari  va  boshqa  fuqarolik  institutlari  rolini  yanada 

kuchaytirish 

fuqarolik 

jamiyatini 

shakllantirish, 

demokratlashtirish  va  mamlakatimizning  jahon  hamjamiyatiga 

integrasiyalashuvi 

bo’yicha 

o’z 

oldimizga 

qo’ygan 

maqsadimizni  ro’yobga  chiqarishda  hyech  bir  mubolag’asiz  hal 

qiluvchi  omil  ekanini,  o’ylaymanki,  kimgadir  uqtirib  o’tishga 

zarurat bo’lmasa kerak.  

         Fuqarolik jamiyati institutlarining yanada rivojlanishiga 

erishish, amalga oshirilayotgan islohatlarimizning ochiq – 

oshkoraligi va samaradarligini taminlashda, ularning rolini 

kuchaytirishda “Ijtimoiy sheriklik to’g’risida”gi Qonunning 

qabo’l qilinishi muhum ahamiyat kasb etadi 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Fuqarolik  jamiyati  ijtimoiy – 

ma’naviy  sohadagi  manfaatlarini  

ifodalovchi  tuzilmalari : 



      a) oila hamda uning manfaatlarini aks ettiruvchi maxsus 

tashkilotlar; 



      b) ta’lim-tarbiya muassasalarida (maktab, urta maxsus va 

oliy ta’lim muassasalarida; 



       v) jamoat birlashmalari, nodavlat tashkilotlar;  



       g) fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari; 



       d) mustaqil ommaviy axborot vositalari; 



       ye) diniy tashkilotlar; 



       j) milliy-madaniy marqazlar; 



       z) kungilli jamiyatlar; 



       i) jamoatchilik fikrini aniqlash va urganish institutlari; 



       y) turli ijtimoiy ziddiyatlarni adolatli xal etuvchi    

   

   tuzilmalar va hoqazo 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

TA’LIM  TIZIMIDAGI  ISLOHOT : 



Kadrlar tayyorlash milliy modelida belgilangan maqsad va  

vazifalarning to’la amalga oshishi mamlakatimizdagi ijtimoiy-siyosiy 

muhitning yanada yaxshilanishiga olib keladi, jamiyatda yangi shaxs 

– komil insonlar vujudga keladi. Ular hayotiga tomomila boshqacha 

yondashadilar va boshqacha nigoh bilan qaraydilar. 



, milliy model tadbiqi kishining jamiyatda o’z o’rnini topish 

jarayonini tezlashtiradi. 



    “Ta’limning yangi modeli ishga tushgach, - deb ko’rsatgan edi 

I.A. Karimov, - insonning   hayotdan  o’z  o’rnini  topish jarayoni 

tezlashadi.  Har qanday odam ham o’smirlik chog’ida, endigina 

voyaga yetib kelayotgan davrida jamiyatdan munosib  o’rnini topishi 

kerak...”. 



Milliy modelning takomillashuvi jamiyatda mustaqil fikrlaydigan 

shaxsning shakllanishiga olib kelmoqda. Bunday 

shaxslarningko’payishi jamiyatda ongli hayot kechirish tizimini 

vujudga keltiradi. 

 



  



  

 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

Respublikamiz Birinchi  

Prezidenti   I.A.Karimov  

ta’kidlaganidek : 

“Xalqni buyuk kelajak va ulug’vor maqsadlar 

sari birlashtirish, mamlakatimizda yashaydigan 

millati, tili va dinidan qat’iy nazar, har bir 

fuqaroning yagona Vatan baxt-saodati uchun 

doimo mas’uliyat sezib yashashiga chorlash, 

ajdodlarimiz bebaho merosi, milliy qadriyat va 

an’analarimizga munosib bo’lishga erishish, 

yuksak fazilatli va komil insonlarni tarbiyalash, 

ularni yaratuvchilik ishlariga da’vat qilish, shu 

muqaddas zamin uchun fidoiylikni hayot 

mezoniga aylantirish – milliy istiqlol 

mafkurasining bosh maqsadidir”. 

  

  

 

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf 

                        FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI. 

 

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning asarlari 

I.1. Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 

      –Toshkent:  O’zbekiston, T 1. 1996. – 364 b. 

I.2.  Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin.–Toshkent: 

O’zbekiston, 

      T 2. 1996. –380 b. 

I.3. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. –Toshkent: 

O’zbekiston,  

     1996. T 3. – 366 b. 

I.4.  Karimov I.A.  Bunyodkorlik yo’lidan. –Toshkent: O’zbekiston, 1996. T 

4. – 

      349 b. 

I.5. Karimov I.A.  Yangicha fikrlash va ishlash - davr talabi. – Toshkent: 

      O’zbekiston, 1997.T 5. – 384 b. 

I.6. Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lida. – Toshkent: 

      O’zbekiston. 1998. T 6.– 429 b. 

I.7. Karimov I.A.  Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz. – Toshkent: 

      O’zbekiston, 1999. T 7. – 410 b. 

  

  

303 – KME va UB Mansurov Ma’ruf