O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta

«ҚАТТИҚ ЖИСМНИНГ ТАЯНЧ РЕАКТСИЯЛАРИНИ АНИҚЛАШ» МАВЗУСИ ЮЗАСИДАН БЕРИЛАДИГАН С-1 ТОПШИРИҚНИ БАЖАРИШГА ДОИР БАъЗИ БИР ЭСЛАТМАЛАР.

Талабалар топшириқнинг моҳиятини тушуниши ва уни мукаммал бажариш учун «Назарий механика» фанидан қуйидаги тушунчаларни чуқурроқ ўрганиши ва такрорлаши лозим:

1. Статиканинг асосий тушунчалари ва аксиомалари.
2. Кучнинг ўқдаги проексияси.
3. Кучнинг нуқтага нисбатан моменти.
4. Боғланиш ва боғланиш реактсиялари.
5. Кесишувчи кучлар системаси ва уларнинг мувозанат шартлари.
Текисликда ихтиёрий жойлашган кучлар системасининг мувозанат шартлари.
Енди бу мавзуларнинг ҳар бирига алоҳида алоҳида қисқача назарий изоҳлар келтирамиз:
1. Статикани ўрганиш учун зарур бўлган асосий тушунчалар қуйидагилардан иборат:
1. Қаттиқ жисм (абсолют қаттиқ жисм).
2. Моддий нуқта .
3. Куч (куч қўйилган нуқта, кучнинг йўналиши, кучнинг миқдори).
4. Кучнинг таъсир чизиҳи.
5. Кучлар системаси.
6. Эквивалент кучлар системаси.
7. Тенг таъсир этувчи куч.
8. Нолга эквивалент система (мувозанатлашган кучлар системаси).
9. Мувозанат ҳолати.
10. Эркин жисм.
11. Боғланишдаги жисм (Еркин бўлмаган жисм).
Статиканинг аксиомалари механиканинг ҳар бир қадамида қўлланилади, лекин кўп масалаларни ечишда боғланишдан бўшатиш принсипи деб аталадиган 6-аксиома ёрдамида боғланишдаги жисмни шартли равишда эркин жисм деб қабул қилинади. Бу принсип қуйидагича таърифланади:
Ҳар қандай боғланишдаги жисмни боғланишлардан бўшатиб, улар ўрнига реактсия кучларини қўйсак, уни эркин жисм деб қараш мумкин.
2. Кучнинг координата ўқларидаги проектсияси.
Агар жисмга таъсир этувчи кучлар сони учтадан ортиқ бўлса, статика масалаларини мувозанатнинг геометрик шартидан фойдаланиб эмас, балки проектсиялар усулига асосланган аналитик шартидан фойдаланиб ечиш қулай бўлади. Координата ўқларидаги проектсиялари орқали кучнинг ўзини топиш усули статика масалаларини йечишнинг аналитик усули дейилади.
Кучнинг ўқдаги проектсияси деб, куч векторининг боши ва охиридан ўққа туширилган иккита перпендикуляр орасидаги тўғри чизиқ кесмасига айтилади.
Кучнинг бирор ўқдаги проектсияси скаляр миқдор бўлиб, куч модули ҳамда кучнинг шу ўқнинг мусбат ё`налиши билан ташкил қилган бурчаги (синус) косинуси кўпайтмасига тенг.

Бу миқдор кучнинг ё`налишига қараб мусбат ёки манфий бўлиши мумкин. Агар кучнинг ё`налиши ўқнинг мусбат ё`налишига тўғри келса, бу проектсия мусбат ҳисобланади ва аксинча, манфий ё`налишига тўғри келса, манфий ҳисобланади.

Проектсиянинг барча ҳоллари қуйидаги расмда тўлиқ тасвирланган.

1-расм

таърифга асосан



ўринли бўлади.