O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat transport universiteti “temir yo‘l transporti muhandisligi” fakulteti

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA 
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI 
 
“TEMIR YO‘L TRANSPORTI MUHANDISLIGI” 
FAKULTETI 
 
“TABIIY FANLAR” kafedrasi 
 
 
 
 
 
 
TOSHKENT – 2021
 

---

LABORATORIYA ISHI №8
 
KUCHLI VA KUCHSIZ ELEKTROLITLARNING XOSSALARI 
Asboblar va reaktivlar: 
Eritmalarni elektr o’tkazuvchanligini aniqlash 
asbobi, 200 ml hajmli 6 ta stakan, distillangan 
suv, shakar, osh tuzi, 0.1 n li xlorid kislotasi, osh 
tuzi eritmasi, sirka kislotasi, ammoniy gidroksid, 
natriy gidroksid eritmalari.
 
Ishdan maqsad
: Elektrolitlar va turli eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligini 
aniqlash
. 
Elektrolit eritmalarning elektr o’tkazuvchanligini aniqlash 
Stakanga ikkita elektrod tushuring, unga 
ketma-ket qilib elektr lampochkasini ulang (1-
rasmga qarang) 
a)
Stakanga 50 ml distillangan suv quyib, 
asbobni tok manbai bilan ulang. Lampochka 
yonadimi? Suvga ozgina shakar soling. Bu holda 
eritma o’zidan elektr tokini o’tkazadimi? 
Stakandan shakar eritmasini to’kib tashlang, 
elektrod va stakanni vodoprovod suvi bilan 
yaxshilab chayqang. Keyin stakanning yarmigacha 
vodoprovod suvidan quying va elektr tokini ulang. 
Lampochka yonadimi? Tushuntiring.
b)
quruq stakanga osh tuzining 
(NaCl)
kristalidan solib, elektrod 
tushuring. Lampochka yonadimi? So’ngra stakanga 30 – 50 ml distillangan 
suv quying va yuqoridagi tajribani bajaring. Lampochkaning yonishini 
kuzating. Tajribani tushuntiring. 
Kuchli va kuchsiz elektrolit eritmalarning elektr o’tkazuvchanligini 
aniqlash.
100 – 200 ml hajmli 5 ta stakan olib unga 50 – 100 ml 0,1 n li quyidagi 
eritmalardan soling: 
Birinchisiga xlorid kislota 
(HCl),
ikkinchisiga Alyuminiy sulfat 
(Al
2
(SO
4
)
3
)
,
uchinchisiga sirka kislotasi 
(CH
3
COOH),
to‘rtinchisiga 
ammoniy gidroksidi 
(NH
4
OH),
beshinchisiga natriy gidroksidi 
(NaOH)
eritmalaridan solib, eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligini kuzating va qaysi 
1-rasm.
Eritmalarni elektr 
o’tkazuvchaligini aniqlash 
asbobi 

---

eritmalar kuchli va kuchsizligini lampochkaning cho‘g‘lanishiga qarab 
tushuntiring. 
SAVOL VA MASHQLAR 
1.
 
Elektrolitik dissosiatsiya deb nimaga aytiladi? 
2.
 
Quyida keltirilgan moddalardan elektrolit va elektrolit bo‘lmagan 
moddalarni ajratib, elektrolitlarning dissotsiasiyalanishini yozing: 
HNO
3
, 
Mg (OH)
2
, C
2
H
5
OH, CuSO
4
, C
6
H
12
O
6
, CH
3
COOH, AlCl
3
. 
3.
 
Quyidagi elektrolitlarning bosqichli elektrolitik dissotsilanishini va 
dissotsasiya konstantalarini yozing: 
H
2
CO
3
, H
3
PO
4
, Fe(OH)
2
, Al(OH)
3
, 
Cu(OH)
2
, NaHSO
4
.