O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
O‘RTA MAXSUS, KASB - HUNAR TA’LIMI MARKAZI
Ro‘yhatga olindi
№_________________
201_ yil “___” ________
|
|
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta maxsus ta`lim vazirligining 201_yil “_____”_____dagi “____”-sonli buyrug`i bilan tasdiqlandi
|
XORIJIY TILLAR
namunaviy o‘quv dasturi
(аkademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun В1)
TOSHKENT – 2013
Tuzuvchilar :
F. Rashidova
|
UZDJTU qoshidagi 2-sonli akademik litsey direktori
|
Z. Karimova
|
Toshkent Turizm kasb-hunar kolleji ingliz tili o‘qituvchisi
|
N. Tillayeva
|
UZDJTU qoshidagi 1-sonli akademik litsey ingliz tili o‘qituvchisi
|
D. Norova
|
UZDJTU qoshidagi 2-sonli akademik litsey ingliz tili o‘qituvchisi
|
S.Tursunboeva
|
UZDJTU qoshidagi 2-sonli akademik litsey ingliz tili o‘qituvchisi
|
N. Nigmatova
|
UZDJTU qoshidagi 1-sonli akademik litsey ingliz tili o‘qituvchisi
|
M. Djaloldinova
|
UZDJTU qoshidagi 2-sonli akademik litsey ingliz tili o‘qituvchisi
|
XORIJIY TILLAR
O‘zbekiston Respublikasining "Ta’lim to‘g‘risida"gi qonuniga muvofiq o‘rta maxsus ta’lim (akademik litsey va kasb-hunar kollejlari) umumiy o‘rta ta’lim asosida faoliyat ko‘rsatadigan uch yillik o‘quv muassasalaridir. Ushbu «Xorijiy til» fani o‘quv dasturi akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari uchun fan o‘quv dasturi sifatida e’tirof etiladi.
Dasturni tuzishda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimovning 2012 yil 10 dekabrdagi PQ 1875-son “Chet tillarini o’rganishni tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori, O‘zbekiston Respublikasining "Ta’lim to‘g‘risida"gi qonuni, "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi", Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 5 yanvardagi "Uzluksiz ta’lim tizimi uchun davlat ta’lim standartlarini ishlab chiqish va joriy etish to‘g‘risida"gi 5-sonli, 1998 yil 13 maydagi "O‘zbekiston Respublikasida o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi 204-sonli va 2000 yil 16 oktyabrdagi «O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida»gi 400-sonli hamda 2013 yil 8 maydagi “Uzluksiz ta’lim tizimining chet tillar bo‘yicha davlat ta’lim standartini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 124-sonli qarorlari asos qilib olindi.
I. Kirish
Xorijiy tilni egallash ta’lim, ilm-fan, iqtisodiyot, siyosat va ijtimoiy hayotdagi globallashuvning yangi davri uchun asosiy kalit hisoblanadi.Globallashayotgan ta’lim endilikda ilm oluvchilar uchun ham, o‘qituvchilar uchun ham butun dunyoda ta’limni va ilmiy izlanishlarni davom ettirish imkoniyatini yaratib bormoqda. Bundan tashqari bu jarayon, o‘rta maxsus kasb-hunar bitiruvchilarining turli dunyoviy bilimlarni chet tillarida bilishdan tashqari o‘z kasblari haqidagi bilimlarini chet tillarida davom ettirishlari mumkin.
Ushbu o‘zgarishlar ta’lim sohasidagi mutaxassislarning xalqaro birlashuviga va ular tomonidan mamlakatlararo taqqoslanishi mumkin bo‘lgan global dasturlarning yaratilishiga olib keldi.
Ushbu na`munaviy o‘quv dasturi O‘zbekistonda xorijiy tilni o‘qitishning xalqaro standartlarni muvofiqlashtiruvchi umumevropa xorijiy tillarni o‘rganish, oqitish va baholash ramkalariga tavsiyalar CEFRga moslashtirilgan holda amalga oshirildi. Bu oquv dasturi barcha tillarni o‘rganish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Tilni o‘rganishda akademik litsey va kollej o‘quvchilarining ehtiyojidan kelib chiqib, jonli tarzda foydalanish va turli muloqot ko‘nikmalari – ehistish, gapirish, o‘qish va yozishga moslashtirilgan holda yaratilgan. Aynan shu prinsip, bugungi kunda xorijy tillarni o‘rganishda avvalo ehsitish, o‘qish va yozish ko‘nikmalari ketma ketligida o‘rgatilib borilishi, O‘MKHT ta’limi tizimi bitiruvchilarining kichik mutaxassis sifatida ish boshlaganida, erkin muloqot sohibi va sohibalari bo‘lishlariga ishchi guruh ishonadi.
Har qanday tilni o‘rganish avvalo tilni eshitib, unga paydo bo‘lgan qiziqishdan boshalanadi. Buning uchun tilning asosiy strukturasini tashkil qiladigan 4 ta ko‘nikmaga asoslanadi. Har bir ko‘nikmaga asos solish va uni rivojlantirib borishga kelganda, yangi tug’ilgan chaqoloq misolida – metaforasini keltirish bu o‘rinda joiz deb bilindi. Chaqaloq gapirishiu uchun unga ota-onasi muhit yaratad. Ya’ni eng avvalo atrof muhitdagi narslarning va insonlarning nomi, unga kim ekanligi tanishtirib boriladi.
Eshitish ko‘nikmasi. Ushbu o‘quv dastiri va uning asosida yaratailjak darsliklar ham aynan shu narsadan boshlangan ya’ni eshitish uchun o‘z kasbiga yo‘naltiradigan matnlar tayyorlangan. Birinchi kurs o‘quvchilari uchun matnlar A2 darajadan B1 daraja orasida tayyorlangan bo‘lishi kerak. Bundan tashqari o‘quvchiga ehitishdan oldin va eshitish davri v a eshitishdan keying mashqalar ham darligida va o‘quvchining ishchi kitobida ham ko‘rsatilgan. Shunday qilib, o‘quvchi asta-sekin eshitish qobiliyatini rivojlantirib boradi.
Gaprish ko‘nikmasi. Eshitish uchun berilgan mashq va matn asosida o‘quvchilarga o‘zaro dialog va monolog yaratish mahorati berilib boriladi. Bundan tashqari turli til ko‘nikmasiga ega bo‘lganlar uchun turli xil savollar asosida o‘quvchilarning gaprish ko‘nikmasi oshib boriladi.
O‘qish ko‘nikmasi. O‘quvchining o‘qish ko‘nikmasi turli darajadagi matnlarni o‘qib, tushunishi, fikrini izhor eta olishi yoki baholash tizimida matn asosdia tuzilgan testlarga javob bera olishi bilan belgilanadi.
Yozish ko‘nikmasi. Yozish ko‘nikmasida o‘quvchi o‘z fikrini izhor etishni o‘rganishi kerak.
Yozishda o‘quvchining ishlatgan iboralarning kengligi, grammatik strukturalarning oddiy va murakkabligiga qarab o‘quvchining bilim darajasi aniqlanib boriladi. Ushbu yozuv ko‘nikmalarni rivojlantirib boorish uchun, darsda har bir o‘qituvchi o‘quvchiga yozuv ko‘nikmalarini berib borishi kerak.
Yoqrida ko‘rsatilgan ko‘nikma va O‘MKHT tizimi uchun quyilgan B1darajadagi o‘quvchilarni tayyorlash uchun o‘qituvchi va o‘quvchi hozirgi zamonaviy kommunikativ metodga asoslangan, o‘qituvchi va o‘quvchining o‘zlari ustida ko‘proq ishlaydigan
Hozirgi kunda butun dunyo xorijiy tilni o‘qitishning ushbu yangi, samarali usuliga moslashib bormoqda. Undan amaliyotda foydalanish talabalarimiz va mamlakatimiz kelajagi manfaatlariga javob beradi.
O‘quv dasturidagi ko‘p adabiyotlar va misollar ingliz tili misolida keltirilgan. Lekin, bu o‘quv dasturi faqat ingliz tili uchun mo‘ljallangan ekan, degan fikrdan yiroqlashish kerak bo‘ladi. Chunki, CEFR barcha tillarni o‘rganish, oqitish va baholash tizimini qamrab olganligiga e’tibor berilishini so‘rardik.
-
Tillarni o‘rganish . o‘qitish va baholashning umumyevropa ramkalari tavsiyalari (CEFR – Common European Framework of Refernce for Languages: Learning, teaching, assessment )
CEFR dunyo bo‘ylab keng tarqalgan xorijiy til ta’limining standartlaridan biridir. Shuni ta’kidlash kerakki, u til mutaxassislarining maqsadini tavsiyalar asosida beligilanishiga tavsiya beradi. Shunday ekan, o‘quv-uslubiy majmualarini tilni o‘rganuvchi, ma’lum maqsadga yo‘naltirilgan o‘qitish tizimi va baholash tizimini shunga moslashtirilib yaratilishi va uning ijrosinini ta’minlash lozim.
CEFR turli mamlakatlar yoki bir mamlakatdagi turli universitetlar, kollejlar va maktablardagi o‘quv dasturlari, mutaxassislarning tayyorgarlik darajasi va baholash tizimlarini qiyoslash uchun ishonarli usul hisoblanadi.
CEFR taqdimotiga ko‘ra dunyo bo‘yicha til kompitentsiyalarining baholanishini ingliz tili misolida quyidagi jadvalda ko‘rish mumkin:
Umum Yevropa baholash mezoni
|
Umumiy daraja
|
O‘zbekiston ta’lim tizimi
|
TOEFL (ICT)
|
Kembrij ESOL darajasi
|
IELTS darajasi
|
Mukammal foydalanuvchi
|
C2
|
Advanced – Akademik darajada, erkin
|
|
|
CPE
|
IELTS 7-8
|
C1
|
Upper-Intermediate – erkin – akademik darajaga yaqin
|
Oliy ta’lim filologiya magistratura va doktorantura
|
233-270
|
CAE/BEC/Higher
|
IELTS 6-7
|
B2+
|
Preupperintermediate – akademik darajdana past
|
|
|
|
|
Mustaqil foydalanuvhci
|
B2
|
Intermediate/Upper - Oliy
|
Oliy ta’lim
|
152-213
|
FCE/BEC Vantage
|
IELTS 5-6
|
B1+
|
Intermediate – Oliydan pastroq
|
Tillarga yo‘naltirilgan academik litsey
|
|
|
|
B1
|
Pre-Intermediate – Bemalol ish qog’qozlari bilan ishlay oladigan ishga qabul qilish mumkin
|
Academik litsey va kollelar
|
100-133
|
PET/BEC Preliminary
|
IELTS 4
|
Boshlang`ich
Foydalanuvchi
|
A2+
|
Upelementary – O‘rtacha, kichik mutaxassis sifatida ish boshlashi mumkin
|
Tilga ixtisoslashtirilgan maktablar
|
40-85
|
KET
|
IELTS 3
|
A2
|
Elementary - O‘rtachadan pastroq, kichik mutaxassis texnik ishchi sifatida ishlashi mumkin
|
Maktab o‘quvshilari 5-9 sinflar
|
-
|
-
|
-
|
A1+
|
Preelementary – oddiy muloqotga kirish aoladi
|
Tilga ixtisoslashtirilgan maktablar
|
|
|
|
A1
|
Beginner- Oddiy, juda sekin gapirilganda muloqotga kirisha oladi
|
Maktab o‘quvshilari 1-4 sinflar
|
-
|
-
|
-
|
Ish natijasi sifatida shunday asoslar yaratildiki, ularga tayanib, turli standartlarni, ular orqali erishiladigan yutuqlarni turli milliy va mahalliy muhitlarda qiyoslash imkoniyati paydo bo‘ldi. Til o‘rganuvchilar uchun zarur bo‘lgan ko‘plab malakalarni qamrab olish maqsadida bu asoslar tegishli ravishda kengaytirildi. Endilikda mazkur standart muayyan o‘quv rejasi, muayyan o‘quv faoliyati va baholash tizimi uchun yo‘riqnoma bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Quyidagi jadvalda til kompitentsiyalari olti darajada tasniflanib, ko‘rsatilgan:
C2
|
Mukammal foydalanuvchi
|
|
C1
|
B2
|
Mustaqil foydalanuvchi
|
B1
|
A1
|
Boshlang’ich foydalanuvchi
|
A2
|
Quyidagi jadvalda esa CEFRning C2 dan A1 gacha bo‘lgan darajalarining tavsifi keltirilgan:
Mukammal foydalanuvchi
|
С2
| -
Eshitgani va o‘qiganini osonlik bilan tushunadi.
-
Eshitgani va o‘qiganini natijalab, xulosa chiqara oladi, bir-biri bilan bog’liq ifodalarda dalil va mulohazalarni qayta tiklay oladi.
O‘z mulohazalarini alohida tayyorgarliksiz, tushunarli va aniq ifodalay oladi, hatto murakkab vaziyatlarda ham fikrning nozik ma’nolarini ajrata oladi.
|
С 1
|
- Turli murakkab va uzun matnlarni
tushunadi va ulardagi tag ma’noni
(yashirin ma’noni) anglay oladi.
- Zarur ifodalarni qidirib o‘tirmay, o‘z
fikrlarini erkin va tayyorgarliksiz ifodalay
oladi.
- Ijtimoiy, akademik (ilmiy) va professional
maqsadlarda tildan erkin foydalana oladi.
- Murakkab mavzulardagi matn qismlarini
yaxshi bog’lab, ikir-chikirlarigacha aniq
ifodalay oladi, matn tarkibidagi qismlar,
bog’lovchi va bog’lovchi vositalarni
nazorat qilishini ko‘rsata oladi.
|
Mustaqil foydalanuvchi
|
В 2
|
- Aniq va mavhum mavzulardagi murakkab
matnlarning umumiy ma'nosini,
shuningdek,sohasiga oid texnik
muhokamalarni tushuna oladi.
- Til tashuvchilari bilan
tushunmovchiliklarsiz, erkin va
tayyorgarlik ko‘rmasdan muloqot qila
oladi.
- Keng mavzularda aniq, ilmiy uslubga xos bo‘lmagan so‘zlar bilan o‘z fikrini ifodalay oladi, shunigdek, muhokama qilinayotgan masala bo‘yichaturli variantlarning ustun tomonini va kamchiliklarini ko‘rsata oladi.
|
В 1
|
- Ishda, ta’limda, dam olishda doimo
muhokama qilinadigan, tanish
mavzularning asosiy mazmunini
tushunadi.
- Sayohat vaqtida ro‘y beradigan turli
muloqot vaziyatlaridan chiqib keta oladi.
- Tanish yoki o‘zi uchun qiziqarli bo‘lgan
mavzularda matn yarata oladi.
- O‘z boshidan kechirgan voqea va
hodisalarni, orzu- umidlari va hissiyotlarni
tasvirlab bera oladi, shuningdek, fikrlarini
asoslab, rejalarining sabablarini ifodalab,
tusuntira oladi.
|
Boshlang‘ich foydalanuvchi
|
А 2
|
- Kundalik hayotda ko‘p ishlatiladigan
gap va ifodalarni ( o‘zi va oilasi haqidagi
oddiy ma’lumotlar, xarid qilish, mahalliy
geografiya va ish haqidagi ma’lumotlar)
tushuna oladi.
- Oddiy ma’lumot almashinuvinni talab
qiladigan maishiy mavzularda muloqot
qila oladi.
- o‘z tarjimai holini, shuningdek, uning
atrofidagilar nimaga zaruriy
sezayotganini va buning sabablarini sodda
qilib tushuntirib bera oladi.
|
А 1
|
- Aniq ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan
kundalik tanish ifodalarni tushunadi va
qo‘llay oladi.
- O‘zini va boshqalarni tanishtira oladi,
shaxsiy hayotga oid savollarni bera oladi
(masalan, qayerda yashaysiz, kimlarni
bilasiz, nimangiz bor, qabilida).
- Agar suhbatdoshi sekin, tushunarli
gapira turib, unga yordam berishga tayyor
bo‘lsa, sodda tilda muloqot qila oladi.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |