O’zbеkistоn Rеspublikasi Оliy va O’rta maхsus ta’lim Vazirligi

 URGANCH “OLIMPIYA ZAHIRALARI” KOLLEJI 

• Fizika matematika fakulteti
• Fizika Astranomiya oʻqitish metodikasi talabasi
• Sobirjonov Abduvaqqosning“Oddiy mexanizmlar blok, qiya tekislik, vint, pona va chig’iriqning qo’llanilishi ” mavzusidagi
• TAQDIMOTI

Momentlar qoidasiga asoslanib ishlaydigan
oddiy mexanizmlar
Reja
Oddiy mexanizmlarning hayotda
qo’llanilishi.
Kuch momenti.Momentlar qoidasi

DARAXT KUNI

Mexanikaning kuchlar ta’siri ostida bo’lgan jismlar yoki jismlar sistemasining muvozanatda bo’lish holatlarini o’rgatuvchi bo’limi “Statika” deb ataladi
Statika so’zi grekcha “statos” so’zidan olingan bo’lib, “qo’zg’almas” degan ma’noni anglatadi.

Jismning muvozanatda bo’lish holati - Tinch turgan yoki tekis harakat qilayotgan jism holati tushiniladi.
Jismni muvozanatda turishini o’rganishimiz uchun bizga
“Kuch momenti” degan kattalik zarur bo’ladi.
Kuch momenti-jismga ta’sir qiluvchi kuchni kuch yelkasiga ko’paytmasiga teng bo’lgan fizik kattalikga aytiladi “M” harfi bilan belgilanadi. M=F∙ l
F-kuch l-kuch yelkasi [M]=1N∙m

DARAXT KUNI

Kuch yelkasi-Kuch qo’yilgan nuqtadan,aylaish o’qigacha bo’lgan eng qisqa masofaga kuch yelkasi deb ataladi.
Eng asosiysi!!! Yelkani aniqlashda, yelka uzunligi doimo kuch vektorining yo’nalishi bilan perpendikulyar joylashadi.

DARAXT KUNI

Shunga ko’ra, aylanish o’qiga ega bo’lgan jismlarning muvozanat sharti quyidagicha bo’ladi:

 Momentlar qoidasiga asoslanib ishlaydigan oddiy mexanizmlarga richag, ko‘chmas va ko‘char bloklar, chig‘iriq, vint (domkrat)larning ishlash tamoyili momentlar qoidasiga asoslangandir.
Bu qoida Arximed tomonidan topilgan bo‘lib, momentlar qoidasi deb yuritiladi.
++...=0
Jismga ta’sir etayotgan kuch momentlarining vektor yig’indisi 0 ga teng bo’lganda jism muvozanatda qoladi:

DARAXT KUNI

Momentlar qoidasiga asoslanib ishlaydigan
oddiy mexanizmlar
blok
Chig’iriq
RICHAG
vint
QIYA TEKISLIK
pona

BLOKLAR

.
Yukni ko’tarish davomida
blok qo’zg’almasdan qolsa,
u ko’chmas blok deyiladi.
Ko’chmas blok kuchdan
yutuq bermaydi.
Yuk bilan birga harakat-
lanadigan blok ko’char blok
deyiladi. Ko’char blok
Kuchdan 2 marta yutuq
beradi.

POLISPAST

•  

Ko‘char va ko‘chmas
bloklardan bir nechtasi o‘zaro ulansa, uni polispast deb ataymiz.
Polispastda n ta ko‘char blok qatnashsa, kuchdan 2n marta yutish mumkin bo‘ladi.
Polispastda n ta ko‘char blok qatnashsa, kuchdan 2n marta yutish mumkin bo‘ladi.

QIYA TEKISLIK

.
Yukli bochkani qiya tekislikdan chiqarish ancha oson.
Biror bir burchak ostida qiya tekislik hosil qilinadi.Bunda mexanikaning “oltin qoidasi” o’rinli bo’ladi.
kuchdan yutsak, yo’ldan,yo’ldan yutsak kuchdan yutqazamiz.

ODDIY MEXANIZMLARNIG TURMUSHDA QO’LLANILISHI

.
Qaychi,ombir,duradgorlik asboblari,turli xil ochqichlar turmush hayotimizada richag vazifasini bajaradi.

ODDIY MEXANIZMLARNIG TEXNIKADA QO’LLANILISHI

Tokarlik stanokida
Qutqaruvchilar asboblarida
Slesorlik stanokida
Ko’tarish kranlarida
<<
ODDIY MEXANIZMLARNIG TABIATDA QO’LLANILISHI
Odam bosh suyagining jag’ qismi, qo’l va oyoq panjalarining barmoq qismi richag vazifasini bajaradi.
ODDIY MEXANIZMLARNIG TABIATDA QO’LLANILISHI
Hayvonlarning oyog’I qanchalik uzun bo’lsa shunchalik tez harakat qilishadi.
Ko’pchilik baliqlarning
Yelka qanotlari tez
harakatlanishiga yordam
beradi.
Yumronq’oziqning panjalari
Katta tezlikda harakat-
lanishiga sabab bo’la oladi.
<<
ODDIY MEXANIZMLARNIG MUSIQADA QO’LLANILISHI
Pianinoning klavishlari momentlar qoidasiga asoslanib harakatga keltiriladi.

ODDIY MEXANIZMLARNIG SPORTDA QO’LLANILISHI

ODDIY MEXANIZMLARNING HAYOTDA QO’LLANILISHI.

Turmushda
Texnikada
Musiqada
Tabiatda
Sportda
E’TIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT!