O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshket axborot texnologiyalari universiteti

xesh jadval va xesh funksiyalar

GURUH: 810-21
BAJARDI: Jalilov sherdorbek
TEKSHIRDI: GANIXODJAYEVA DILFUZA

R E J A :

• Xeshlash(tirish) tushunchasi
• Hesh-funksiya va uning hossalari
• Ziddiyatlarning yuzaga kelishi
• Kolloziya holatini hal etish metodlari
• Xulosa

Xeshlash tushunchasi

Xeshlash – bu ma'lum bir turdagi va ixtiyoriy uzunlikdagi kirish ma'lumotlari massivini fiksirlangan uzunlikdagi chiquvchi bitlar qatoriga (butun son) aylantirish. Bunday akslantirish (aylantirish) xesh-funksiya deb ham ataladi. Xesh-funksiya – bu kirish ma’lumotlarini sonlarga aylantiruvchi funksiya bo’lib, bir xil ma’lumotlar to’plami hamma vaqt bir xil natija beradi.
•Xesh-jadval – bu elementlari “kalit-qiymat” juftliklari bo'lgan assotsiativ massiv shaklidagi ma'lumotlar tuzilmasi
Xeshlash assotsiativ massivlarni tashkil qilish uchun qo’llaniladi, bunda indekslari sonlar emas, balki ixtiyoriy qiymatlar bo’ladi. Xeshlashdan odatda matnlardan nusxalarning takrorlanishini qidirishda, ya'ni xesh-funksiyalarining bir xil qiymatiga ega bo'laklarni qidirishda foydalaniladi. Bundan tashqari, xeshlash ko'pincha parollarni saqlash uchun ishlatiladi; shu bilan birgalikda noyob identifikatorlarni yaratish uchun, masalan, agar fayl o'ziga xos nomni talab qilsa, siz ushbu faylni xeshlash natijasini hisoblab chiqishingiz va natijani faylga nom sifatida ishlatishingiz mumkin.
Shuningdek, bu matnlarning nazorat summasini hisoblash uchun juda muhimdir. Aytaylik, foydalanuvchi tarmoq orqali bir nechta matn yuborishi kerak. Tekshirish summasi matn bilan birga uzatiladi, olinganidan keyin asl nusxasi bilan tekshiriladi. Agar summasi mos kelmasa, demak matnni uzatishda qandaydir xatolik bo’lganligi haqida xulosa qilish mumkin bo’ladi
• Xesh-jadvallar quyidagi xossalarga mos kelishi shart:
• Xesh-jadvalida amallarni bajarishdan oldin, kalitning xesh-funksiyasi hisoblanadi, natijada kirish massivdagi indeks hosil bo’ladi. 
• Xesh jadvalini to'ldirish koeffitsienti - bu saqlanadigan massiv elementlari soni, xesh funksiyasining mumkin bo'lgan qiymatlari soniga bo'linadi. Bu operatsiyalarning o'rtacha bajarilish vaqti bog'liq bo'lgan muhim parametr hisoblanadi.
• Odatda yaxshi xesh-funksiya quyidagi shartlarni qonatlantiradigan funksiya ekanligi qabul qilinadi. Funktsiya: hisoblash nuqtai nazaridan sodda bo'lishi kerak (bu kompyuterning xususiyatlariga bog'liq), xesh jadvalga kalitlar iloji boricha teng taqsimlanishi (ma'lumotlar qiymatiga qarab), kolliziyalar sonini kamaytirishga harakat qilishi kerak. Funksiya asosiy kalitlar qiymatlari orasidagi bog'liqlikni manzil qiymatlari o'rtasidagi munosabat bilan taqqoslamasligi kerak.
Xesh-jadvallarni tatbiq qilish va xesh-funksiyani tanlash

Xeshlash funksiyasini hosil qilishga misollar

Xeshlash uchun matn berilgan bo’lsin. U belgilar ketma-ketligidan iborat va berilgan matn uchun unikal (yagona) natija beruvchi xesh-funksiyani ishlab chiqish talab qilingan bo’lsin.
• Soddalik uchun 3-rasmda berilganidek bir nechta belgilar ketma-ketligini olamiz. Har bir belgining ost qismida ASCII jadvali bo’yicha mos kodi berilgan.
• Ushbu ketma-ketlikdagi har bir belgining sonli qiymatlari bo’yicha xesh-funksiyaning qiymatlarini tashkil qilish kerak. Bu qiymatlarni hosil qilish bilan yuelgilar to’plamini qayta ishlash mexanizmini o’ylash kerak bo’lgan xesh-funksiya shug’ullanadi
• Yoddan chiqarmaslik kerakki, xeshlangan kalit fiksirlangan uzunlikka ega bo’ladi, imkoni boricha kichik bo’lishi kerak. Xeshlashdan keyin kalit 8 razryaddan tashkil topgan bo’lsin, ya’ni 0 yoki 1 qiymatni qabul qiluvchi 8 bit uzunlikka ega deb olamiz. Shunga mos ravishda xesh-funksiyaning turli xil qiymatlari soni 28=256 ta (0 dan 255 gacha) variantda bo’lishi mumkin. 4-rasmda sakkiz razryadli xesh-funksiyaning umumiy ko’rinishi tasvirlangan