O’zbekistan respublikasi informacoiyaliq texnologiyalari ha’m kommunikaciyalarin rawajlandiriw ministirligi muxammed al-xorezmiy atindag’i tashkent informaciyaliq texnologiyalari universiteti no’kis filiali

O’ZBEKISTAN RESPUBLIKASI INFORMACOIYALIQ TEXNOLOGIYALARI HA’M KOMMUNIKACIYALARIN RAWAJLANDIRIW MINISTIRLIGI MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAG’I TASHKENT INFORMACIYALIQ TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NO’KIS FILIALI «Kompyuter injinering» qa’nigeligi 2-kurs 301-20 topar studenti Nuratdinov Raxman Kompyuterdi sho’lkemlestiriw pa’ninen tayarlag’an O’Z BETINSHE JUMISI

• Tema:Zamanagoy kompyuterlerde operativ yad qurilmalarinan paydalaniw

Joba:

• Kompyuterdegi operativ yad haqqinda
• Operativ yad tu’rleri
• Operativ yaddin’ maqsedi ha’m waziypasi

Operativ yad-bul kompyuter jag’ilg’anda isleytug’in ha’m dastur ha’m processlerdin’ normal islewi ushin za’rur bolg’an waqtinshaliq kompyuter yadi.Ha’zirgi kunde tiykarinan u’lken ko’lemdegi da’sturler, oyinlar menen kompyuterdi ba’nt qilg’anda, kompyuterge tu’sip atirg’an ju’kleme tiykarinan operativ yadqa tu’sedi. Bul yaddin’ o’lshemi da’stur ha’m oyinlardin’ islew tezligine u’lken ta’sir ko’rsetedi.

Operativ yad 2 tiykarg’i xarakteristikag’a iye ha’m bul yaddi satip aliwda usi xarakteristikalarg’a qaraladi. Operativ yad ko’lemi ha’m usi yadisleytug’in chastota mug’dari. Operativ yad ko’lemi megabaytlarda o’lshenedi. 128,256,512, 1024, 2048…. Da’slep ju’klengen da’sturler usi ko’lemde saqlanadi. Eger ko’lemi tolip qalsa, birinshi ju’klengen mag’liwmatlar o’shiriledi.
Operativ yad chastotasi islew tezligin aniqlap beredi. Chastota bul waqit birligindegi protsess. Misal ushin, 600 megagers chastotali operativ yad 100MB mag’liwmatti 10sekundda ju’klese, 1000MGS li operativ yad bul procesti 5 sekundda a’melge asiradi.

Kompyuter yaki noutbook ushin qaysi operativ yaddi ttan’lawdi tan’lawdan aldin, onin’ tu’rleri ha’m forma faktorlari menen tanisiwin’iz kerek. Operativ yaddin’ 3 tu’ri bar:

1.DIMM. Ko’binshe kopmyuterlarda qollaniladi.

2.SO-DIMM. Ko’binshe, usi operativ yaddi noutbooklarda ha’m monobloklarda tabiw mumkim. Bul alding’I tu’rinnen qolayliraq ko’lemde parq qiladi.

3.FB-DIMM. Ken’eytirilgen buferlawdi qollap-quwatlaw ha’m joqari sipatli islew menen u’skenelenedi. Serverlar ushin operativ yad reti de tan’laniwi kerek.

Operativ yad ko’rinisi ha’m platag’a jalg’aniwi boyinsha bir neshe tu’rlerge bo’linedi. Ha’zirgi zaman operativ yadlarina DDR1, DDR2, DDR3 kiredi: DDR1-maksimal islew chastotasi 400megagersge deyin; DDR2- maksimal chastotasi 800megagersge deyin; DDR3- maksimal islew chastotasi 1800 megagersge deyin.

Operativ yaddin’ maqseti

• Mag’liwmatlardi saqlaw ha’m olardi keyinirek qayta islew ushin processorg’a o’tkeriw ushin buyriqlar. Axborot processor ta’repinen qayta islewi ushin asig’isliq penen operativ yaddan emes, ba’lkim operativ yaddan tezirek bolg’an processordin’ kesh yadina tusiwi mumkin.
• Processor ta’repinnen orinlang’an esap-kitaplar na’tiyjelerin saqlaw.
• Kletkalar quramin oqiw(yaki jaziw)

• Operativ yaddin’ jumisi processor ha’m kompyuterdin’ sirtqi qurilmalari menen tikkeley baylanisli. Mag’liwmatlar aldin qatti diskdan operativ yaddin’ o’zine keledi ha’m sonnan keyin g’ana orayliq processor ta’repinnen qayta islenedi