|
NAWAYI MAMLEKETLIK KANSHILIK INISTITUTI NO’KIS FILIALI
TEXNIKALIQ SISTEMALARDA INFORMATSIYALIQ TEXNOLOGIYALAR PANINEN
O’ZBETINSHE JUMISI
1A KANSHILIK ISI
ORINLAGAN: BAZARBAEV SH
QABILLAGAN: GABBAROV .S
NOKIS 2021
Ekspert sistemaların basqarıw daǵı ornı hám olardı ekonomika tarmaqlarda qóllaw
Joba :
1. Ekspert sistemalardan paydalanıw hám olardı jaratıw
2. Ekspert sistemanı qóllaw kriteryası
3. Ekspert sistemalardan paydalanıw
4. Ekspert sistema túrleri hám ekspert sistemalardı jaratıw
Ekspert sistemalardan paydalanıw hám olardı jaratıw
Ekspert sistemalar — bul jasalma intellektning jaqtı hám tez rawajlanatuǵın tarawlarınan biri bolıp tabıladı.
ETlar máslahát beredi, analiz etedi, klasslarǵa ajratadı hám diagnoz qóyadı. Olar ádetde qánige tárepinen ekspertiza ótkerilip, yechiladigan máselelerge jóneltirilgen bolıp tabıladı. Procedura analiz isletetuǵın mashina programmalarınan parq etip, ETlar deduktiv pikirlew tiykarında kishi predmet tarawda máseleni hal etedi, bul sistemalar kóplegen jaǵdaylarda jaqsı strukturaǵan hám anıqlanbaǵan máselelerdiń sheshimin tapa alıw menen parıq etedi. Olar evristik qaǵıydalar járdeminde máseleni anıq bolmaǵan bólimlerin logikalıq jaqtan toltırıwadı, bul bolsa kerekli bilimler yamasa waqıt jetiwmasligi sebepli pútkilley analiz etip bolmaytuǵın sistemalarǵa oǵırı tuwrı keledi.
ETlarning ábzal sonda, olar bilimlerdi toplay alıw, uzaq waqıt saqlaw, eskilarini jańalay alıw sıyaqlı ayrıqshalıqlarǵa iye. Bul ayrıqshalıqlar málim bir kárxanada málim waqıtqa shekem mutaxas-sislarsiz, salıstırǵanda ózbetinshe islew múmkinshiligin jaratadı. Bilimlerdi toplaw, eń jaqsı hám tekserilgen sheshimlerdi qoilab, kárxanada islep atirǵan qánigelerdiń mamanlıǵın asırıw imkaniyatın beredi.
Jasalma intellektning mashina sanaatı hám ekonomikada qollanıwı ETlarga tiykarlanǵan. Olar járdeminde ónim sapasın asırıw hám waqtın tejew, sonıń menen birge jumıs penenunumi hám qánige mamanlıǵın asırıw jaqsı nátiyjeler berip atır.
Ónim sistemaları ush tiykarǵı komponentlerden ibarat :
• Bilim bazaları yamasa qaǵıydalarto'plami;
• Jumısshı yad ;
• Shıǵarıw mexanizmi.
Bul sistemada qandayda bir másele sheshilgende: bilimler bazasında kerekli qaǵıydalar toplandı, muayyam máselege tiyisli tóplanǵan bilimler, qaǵıydalar tiykarǵıishchi
yadında islenedi hám jańa nızam -qaǵıydalar nátiyje retinde shıǵarıw mexanizmi arqalı alınadı.
Ádetde, logika máselelerin sheshiwde eki usıl qollanıladı :
birinshi usılda jumısshı yadlar daǵı baslanǵısh informatsiyani alıw, basqa járdemshi zatlardan paydalanıp, qaǵıydalardı qóllaw jumısları atqarıladı. Bul usıl tuwrı shınjırlı pikirlew dep ataladı.
Bilimlerge tiykarlanǵan sistemalar qollanılıw salasın bir neshe tiykarǵı klasslarǵa gruppalaw múmkin:
Bular medicina diagnostikası, baqlaw hám basqarıw, mexanika hám elektr apparatlar diagnostikası, oqıtıw vahokazo.
Medicina diagnostikası. Diagnostik sistemalar organizm iskerligi aynıwı hám olardı keltirip shıǵarıw sebepleri arasındaǵı baylanıslılıqtı tabıw ushın xızmet etedi. MYCIN sisteması eń kóp tarqalǵan sistema esaplanadı (ol emlenip atırǵan adam miningit yamasa bakterial infeksiyalar juqtıril-ganda) diagnostika hám gúzetiw aparıw ushın qollanıladı. Onıń birinshi ideyası 1970-jıllar ortalarında Stendford Universi -tetida islep shıǵılǵan edi. Áyne waqıtta bul sistema qánige vrach sıyaqlı diagnoz qoyıw múmkinshiligine iye. Ol sonıń menen birge, kengay-tirilgan bilimler bazasına iye. Bul bolsa onı medicina salasında qóllaw múmkinshiligin jaratadı.
Prognozlaw. Prognozlaw sistemaları áyne waqıttaǵı jaǵdayǵa qaray kelip shıǵıwshı nátiyje hám hádiyselerdi aldınan aytıp beriw múmkinshiligine iye. «Uoll-strit iyelew» DASTUR sisteması bazardıń konyunktu-rasini analiz etip, algoritmlardıń statistikalıq usılları járdeminde siz ushın kapital aqshaıńızda joqarı nátiyje menen paydalanı -shingizni máslahát beriwi múmkin. Olar bilimlerge tiykarlanǵan sistemalarǵa kirmaydi, sebebi ápiwayı programmalastırıw procedura hám algoritm -lari qollanılǵan bolıp tabıladı. Sizdiń aqshaıńızdı bazar konyunkturasini úyrengen halda anıq ko'paytiradigan ETlar ele jaratılmaǵan bolsa -de, hawa rayın aldınan aytıp beretuǵın hasıldarlıq hám jolawshılardıń sanın aldınan anıqlawshı maǵlıwmat sistemaları barǵan sayın keń qollanılıp atır. Hátte jeke Kompyuter ge ápiwayı sistemanı ornatıp, siz hawa rayı maǵlıwmatın alıwıńız múmkin.
Joybarlaw. Joybarlaw sistemaları kóp ózgeriwshiler isletiletuǵın máselelerde anıq bir maqsetke erisiw ushın qollanıladı. Sawda-satıq salasında Damashqning «Informat» firması birinshilerden bolıp, óziniń satıp alıwshılarına paydalanıwshınıń talapları hám múmkinshiligine uyqas penenkeliwshi Kompyuter tabıw múmkinshiligin 15 minutlı konsultatsiya retinde firma ofisiniń zaliga ornatılǵan 13 islep turıwshı stansiyalar járdeminde ámelge asırdılar. Bunnan tısqarı
«Boeing» kompaniyası ET larni kosmik stansiyalardı proektlestiriw, vertolyotlar remontı hám samolyot dvigatelleriniń isten shıǵıw sebeplerin tabıwda qollamoqdalar. DEC firması tárepinen islep shıǵılǵan XCON ekspert sisteması paydalanıwshı talabına uyqas penenkelgen halda vAX tipidagi Kompyuter sistemalarınıń dúzilisin anıqlaw yamasa ózgertiw ushın xızmet etedi. Sonıń -dek, DEC tárepinen jáne de kúshlilew bolǵan XKEL sisteması islep shıǵılǵan. Ol XCON sistemasınıń bilimler bazasın óz ishine alǵanı halda paydalanıwshına kerekli dúzılıw daǵı esaplaw sistemasın tańlaw imkaniyatın beredi. XKEL XCON den parq etkeni halda ınteraktiv boladı.
Interpretatsiyalash. Interpretatsiyalovchi sistemalar baqlaw nátiyjeleri tiykarında málim bir juwmaqtı keltirip shıǵarıw múmkinshiligine iye esaplanadı. Prokpector sisteması interpretatsiyalash tipidagi ataqlı sistemalardan biri esaplanıp, 9 ekspertning bilimlerin ózinde jıynaǵan bolıp tabıladı. Ekspertizaning 9 usılın uyqaslastırǵan sistema úlken baha daǵı qazilma baylıqlardı anıqlap beredi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
