Noinersial sanoq sistemalaridagi harakat

Noinersial sanoq sistemalaridagi harakat

REJA

I. Kirish

1.1 Noinersial sanoq sistemalaridagi harakat haqida umumiy ma’lumot.

II. Asosiy qisim.

Nisbiy harakat kinematikasi.

Inersiya kuchlari.

Yer bilan bog‘liq bo‘lgan sanoq sistemasidagi nisbiy harakat.

Ekvivalentlik prinsipi.

III. Xulosa.

Kirish

Mehanik harakat jism yoki zarrachalarning fazoda biror tezlik bilan ko’chishidan iborat.Jismning ko’chishini aniqlash uchun uning vaziyatini qandaydir boshqa jismlar yoki hech bo’lmaganda shartli ravishda qo’zg;almas deb qabul qilingan bitta jismning vaziyatiga nisbatan solishtirib ko’rish kerak.Jismning harakatini o’rganishda sanoq sistemasidan foydalaniladi.Sanoq sistemalari ixtiyoriy tanlab olinishi mumkin.Inersiya qonunining ta’rifiga ko’ra kuchlar ta’sir etayotgan jism qaysi bir kordinata sistemasiga nisbatan inersiya bo’yicha tinch holatini yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatini saqlab qolishi haqida hech narsa aytilmagan.Astronomik kuzatishlar va hisoblashlar Quyosh bilan bog’langan kordinata sistemasi uchun inersiya qonuni to’g’ri ekanligini ko’rsatadi.Shuningdek inersiya qonuni Yerga nisbatan olingan harakatlar uchun ham taqriban o’rinlidir.

Inersiya qonuni to’la aniqlik bilan bog’langan sistema inersial sistema deyiladi. Bu qonun bajarilmaydigan sistemalar esa noinersial sanoq sistemalari deyiladi. Tabiatdagi jismlarning barchasini harakatini inersial sanoq sistemalariga nisbatan o’rganib bo’lmaydi. Ko‘p hollarda jismlarning harakatini noinersial sistemalarga nisbatan o‘rganish zarur bo‘ladi.. Bir qator hodisalarni – mayatnik tebranish tekisligining burilishini (Fuko tajribasi: Yer sutkalik aylangani sababli inersiya qonunidan chetlanish borligini mayatnikning tebranish tekisligini kuzatish yo’li bilan osongina payqash mumkin.), erkin tushayotgan jismning sharqqa og‘ishini, meridian yo‘nalishida oquvchi daryo qirg‘oqlaridan birining yuvilib yemirilishini va boshqa hodisalarni faqat noinersial sanoq sistemasida tushuntirish mumkin.

Inersiya qonuni to’la aniqlik bilan bog’langan sistema inersial sistema deyiladi. Bu qonun bajarilmaydigan sistemalar esa noinersial sanoq sistemalari deyiladi. Tabiatdagi jismlarning barchasini harakatini inersial sanoq sistemalariga nisbatan o’rganib bo’lmaydi. Ko‘p hollarda jismlarning harakatini noinersial sistemalarga nisbatan o‘rganish zarur bo‘ladi.. Bir qator hodisalarni – mayatnik tebranish tekisligining burilishini (Fuko tajribasi: Yer sutkalik aylangani sababli inersiya qonunidan chetlanish borligini mayatnikning tebranish tekisligini kuzatish yo’li bilan osongina payqash mumkin.), erkin tushayotgan jismning sharqqa og‘ishini, meridian yo‘nalishida oquvchi daryo qirg‘oqlaridan birining yuvilib yemirilishini va boshqa hodisalarni faqat noinersial sanoq sistemasida tushuntirish mumkin.

Misol

Inersiya kuchlari

Yer bilan bog‘liq bo‘lgan sanoq sistemasidagi nisbiy harakat

Ekvivalentlik prinsipi

Fazoning chegaralangan sohasidagi tortishish maydoni mos holda tanlab olingan noinersial sanoq sistemasidagi «inersiya kuchlari maydoniga» fizik jihatdan ekvivalentdir.