Nechun qulluq qilmay Andijonga men

O‘zbek adabiyoti shunday chamanzorki, uning bo‘stonida gul ko‘p, chechak ko‘p. Bu bo‘stonda bir-biriga o‘xshamaydigan, bir-birini takrorlamaydigan dilbar shoirlar avlodi qayta-qayta bo‘y cho‘zaveradi.
Ana shunday betakror shoirlardan biri, shubhasiz, 0‘zbekiston xalq shoiri, xalqimizning bulbulzabon farzandi Muham­mad Yusuf edi.
U 1954-yil 26-aprelda Andijon viloyatining Marhamat (1898-yilda mashhur Dukchi eshon qo‘zg‘oloni bo‘lib o‘tgan Mingtepa) tumanidagi Qovunchi qishlog‘ida oddiy zahmatkash odamlar oilasida tug‘ildi. Mana shu qishloqda beg‘ubor bolaligi, sho‘x-shodon o‘smirligi o‘tdi.
Nechun qulluq qilmay Andijonga men -
Shu yurtda tug‘ildim, shu yurtda o‘sdim.
Agar do‘stim bo‘Isa, bitta u do‘stim -
Nechun qulluq qilmay Andijonga men!..
Yodimga o‘t tushsin, etmasam yodlar -
Dukchi eshonlari qilgay faryodlar.
Uni tavof etgan Mashrabdek zotlar,
Nechun qulluq qilmay Andijonga men! -
deb yozadi keyinchalik shoir.
0‘rta maktab ta’limini olgach, Muhammad Yusuf Tosh- kentdagi Rus tili va adabiyoti institutiga o‘qishga kiradi va uni 1978-yilda bitiradi. Uning dastlabki she’rlaridan namunalar 1976-yilda “0‘zbekiston madaniyati” (hozirgi “0‘zbekiston ada­biyoti va san’ati”) haftaligi sahifalarida chop etilgandi.
Bu paytlar o‘zbek she’riyati o‘zining yangi yuksalish pog‘onasiga ko‘tarilgan, Shavkat Rahmon, Usmon Azim, Xur- shid Davron singari ko‘plab iste’dodlar o‘rtasida o‘ziga xos ijodiy musobaqa avjga chiqqan edi. Bu ijod davrasiga dadil kirib borish, o‘ziga mos o‘rinni egallash oson ish emas edi. Bu ishning uddasidan chiqa olgan, adabiy jamoatchilik nazarini o‘z tomoniga qarata olgan shoirlardan biri Muhammad Yusuf bo‘ldi.
Yosh ijodkor 1978 - 1980-yillarda respublika “Kitobsevar- lar” jamiyatida, 1980 - 1986-yillar oralig'ida “Toshkent oqsho- mi” gazetasida, 1986— 1992-yillarda esa G‘afur G‘ulom nomi- dagi Adabiyot va san’at nashriyotida xizmat qiladi. Mana shu nashriyotda ishlash yillari Muhammad Yusufning ijodiy taqdirida muhim o‘rin tutdi. Zero, bu paytda mazkur dargohga zamonasi- ning zabardast ijodkorlaridan biri Erkin Vohidov rahbarlik qilar, barcha bo‘limlarda hukm surgan ijod ruhi yosh shoiming kamol topishiga ham jiddiy turtki bergandi.
Muhammad Yusuf she’riyatning turli yo‘nalishlarida esda qolarli asarlar yaratayotgan qalamkash do‘stlari, ustozlari orasida o‘zini shoir sifatida isbot qilishga astoydil harakat qildi:
Shoir shunday ko‘pki, ularga yer tor,
Hammasi mashhur va hammasi nomdor,
Ulug'vor, ularga yetmoq ko‘p dushvor.
Ammo ular oyga bosib yuzini
Turganda osmonin bag‘riga ilk bor
Biz olib borgaymiz tuproq isini,
Gulday dimog‘iga tutamiz, qizim,
Biz hali hammadan o‘tamiz, qizim!..

Muhammad Yusuf 1992-1995-yillarda “0‘zbekiston ovozi” gazetasida, 0‘zbekiston Milliy axborot agentligi (0‘zA)da xiz­mat qildi. 1997-yildan e’tiboran shoir 0‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi raisining o‘rinbosari etib tayinlandi.

Garchi, uning she’rlari vaqtli matbuotda tez-tez chop etilib turgan bo‘lsa-da, birinchi she’riy to‘plami nisbatan kech - 1985-yildagina e’lon qilingandi. Shundan keyin shoimmg “Bul- bulga bir gapim bor” (1987), “Iltijo” (1988), “Uyqudagi qiz” (1989), “Halima enam allalari” (1989), “Ishq kemasi” (1990), “Ko‘nglimda bir yor” (1990), “Bevafo ko‘p ekan” (1991), “Yolg‘onchi yor”, “Erka kiyik” (1992), “Osmonimga olib keta- man” singari o‘nlab she’riy majmualari o‘quvchi qo‘liga yetib bordi. U yirik poetik janrlarga ham murojaat etib, “Osmonning oxiri”, “Qora quyosh” singari dostonlar yaratdi.
Yurtimizning mustaqillikka erishgani Muhammad Yusuf ijo- dida yangi ufqlami ochdi. Uning millat va yurt istiqloli sharafi- ga bitgan go‘zal she’rlari o‘zining samimiyligi, soddaligi, ba- diiy mukammalligi bilan millionlar qalbida aks sado berdi. Shoiming “Vatanim”, “Xalq bo‘l, elim”, “Dunyo”, “Inshoolloh”, “0‘zbekmomo”, “Iqror”, “Tilak” singari o‘nlab she’rlari chi- nakam she’riyat yurtni qanday kuylamog‘i lozimligini isbotlagan asarlar bo‘lib qoldi.
Istiqlol yillarida erishgan yuksak ijodiy yutuqlari uchun Muham­mad Yusufga 1998-yilda “0‘zbekiston xalq shoiri” unvoni berildi.
Muhammad Yusuf ijodi keyingi davr o‘zbek qo‘shiqchiligi rivojida muhim o‘rin tutadi. Milliy san’atimizning eng yirik va iste’dodli vakillaridan tortib, havaskor qo‘shiqchilargacha shoir she’rlarini kuyga soladilar.
Afsuski, Muhammad Yusufning umri qisqa bo‘ldi. U 2001-yilning 31-iyulida Qoraqalpog‘istonning Ellikqal’a tumaniga qilingan ijodiy safar chog‘ida, yuzlab muxlislari qarshisida she’r o‘qiyotgan paytda yurak xurujidan vafot etdi. Xuddi Boburdek, Shavkat Rahmondek Muhammad Yusuf ham bor-yo‘g‘i 47 yil umr ko‘rdi.
Biroq bu umr bir dilbar shoiming tug'ilishi, kamol topishi, o‘zini voyaga yetkazgan yurt va millatga samimiy va ixlos ila xizmat qilib, ortidan yaxshi nom qoldirishi uchun kifoya qildi...
0l, deya bir Egam, osmonga uchsa ruhlarim,
Bir ajib moviy diyor bo‘ynini quchsa ruhlarim,
Ko‘k mening ko‘ksim bo‘lur, yulduzlari - anduhlarim,
Gul o‘pib, gul yopinib har dilda mozorim qolur,
Men ketannan bir kuni, navolarim, zorim qolur...

Ўзбек адабиёти шундай чаманзорки, унинг бўстонида гул кўп, чечак кўп. Бу бўстонда бир-биригаўхшамайдиган, бир-бирини такрорламайдиган дилбар шоирлар авлоди қайта-қайта бўй чўзаверади.

Ана шундай бетакрор шоирлардан бири, шубҳасиз, Ўзбекистон халқ шоири, халқимизнинг булбулзабон фарзанди Муҳам­мад Юсуф эди.
У 1954-йил 26-апрелда Андижон вилоятининг Марҳамат (1898-йилда машҳур Дукчи эшон қўзғолони бўлиб ўтган Мингтепа) туманидаги Қовунчи қишлоғида оддий заҳматкаш одамлар оиласида туғилди. Мана шу қишлоқда беғубор болалиги, шўх-шодон ўсмирлиги ўтди.
Нечун қуллуқ қилмай Андижонга мен -
Шу юртда туғилдим, шу юртда ўсдим.
Агар дўстим бўлса, битта у дўстим -
Нечун қуллуқ қилмай Андижонга мен!..
Ёдимга ўт тушсин, этмасам ёдлар -
Дукчи эшонлари қилгай фарёдлар.
Уни тавоф этган Машрабдек зотлар,
Нечун қуллуқ қилмай Андижонга мен! -
деб ёзади кейинчалик шоир.
Ўрта мактаб таълимини олгач, Муҳаммад Юсуф Тошкентдаги Рус тили ва адабиёти институтига ўқишга киради ва уни 1978-йилда битиради. Унинг дастлабки шеърларидан намуналар 1976-йилда “Ўзбекистон маданияти” (ҳозирги “Ўзбекистон ада­биёти ва санъати”) ҳафталиги саҳифаларида чоп этилганди.
Бу пайтлар ўзбек шеърияти ўзининг янги юксалиш поғонасига кўтарилган, Шавкат Раҳмон, Усмон Азим, Хуршид Даврон сингари кўплаб истеъдодлар ўртасида ўзига хос ижодий мусобақа авжга чиққан эди. Бу ижод даврасига дадил кириб бориш, ўзига мос ўринни эгаллаш осон иш эмас эди. Бу ишнинг уддасидан чиқа олган, адабий жамоатчилик назарини ўз томонига қарата олган шоирлардан бири Муҳаммад Юсуф бўлди.
Ёш ижодкор 1978 - 1980-йилларда республика “Китобсевар- лар” жамиятида, 1980 - 1986-йиллар оралиғда “Тошкент оқшоми” газетасида, 1986- 1992-йилларда эса Ғафур Ғулом номи- даги Адабиёт ва санъат нашриётида хизмат қилади. Мана шу нашриётда ишлаш йиллари Муҳаммад Юсуфнинг ижодий тақдирида муҳим ўрин тутди. Зеро, бу пайтда мазкур даргоҳга замонасининг забардаст ижодкорларидан бири Эркин Воҳидов раҳбарлик қилар, барча бўлимларда ҳукм сурган ижод руҳи ёш шоиминг камол топишига ҳам жиддий туртки берганди.
Муҳаммад Юсуф шеъриятнинг турли йўналишларида эсда қоларли асарлар яратаётган қаламкаш дўстлари, устозлари орасида ўзини шоир сифатида исбот қилишга астойдил ҳаракат қилди:
Шоир шундай кўпки, уларга ер тор,
Ҳаммаси машҳур ва ҳаммаси номдор,
Улуғвор, уларга етмоқ кўп душвор.
Аммо улар ойга босиб юзини
Турганда осмонин бағрига илк бор
Биз олиб боргаймиз тупроқ исини,
Гулдай димоғига тутамиз, қизим,
Биз ҳали ҳаммадан ўтамиз, қизим!..

Муҳаммад Юсуф 1992-1995-йилларда “Ўзбекистон овози” газетасида, Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги (ЎзА)да хиз­мат қилди. 1997-йилдан эътиборан шоир Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси раисининг ўринбосари этиб тайинланди.

Гарчи, унинг шеърлари вақтли матбуотда тез-тез чоп этилиб турган бўлсада, биринчи шеърий тўплами нисбатан кеч - 1985-йилдагина эълон қилинганди. Шундан кейин шоирнинг “Бул- булга бир гапим бор” (1987), “Илтижо” (1988), “Уйқудаги қиз” (1989), “Ҳалима энам аллалари” (1989), “Ишқ кемаси” (1990), “Кўнглимда бир ёр” (1990), “Бевафо кўп экан” (1991), “Ёлғончи ёр”, “Эрка кийик” (1992), “Осмонимга олиб кета- ман” сингари ўнлаб шеърий мажмуалари ўқувчи қўлига етиб борди. У йирик поэтик жанрларга ҳам мурожаат этиб, “Осмоннинг охири”, “Қора қуёш” сингари достонлар яратди.
Юртимизнинг мустақилликка эришгани Муҳаммад Юсуф ижодида янги уфқлами очди. Унинг миллат ва юрт истиқлоли шарафига битган гўзал шеърлари ўзининг самимийлиги, соддалиги, бадиий мукаммаллиги билан миллионлар қалбида акс садо берди. Шоиминг “Ватаним”, “Халқ бўл, элим”, “Дунё”, “Иншооллоҳ”, “Ўзбекмомо”, “Иқрор”, “Тилак” сингари ўнлаб шеърлари чиннакам шеърият юртни қандай куйламоғи лозимлигини исботлаган асарлар бўлиб қолди.
Истиқлол йилларида эришган юксак ижодий ютуқлари учун Муҳам­мад Юсуфга 1998-йилда “Ўзбекистон халқ шоири” унвони берилди.
Муҳаммад Юсуф ижоди кейинги давр ўзбек қўшиқчилиги ривожида муҳим ўрин тутади. Миллий санъатимизнинг энг йирик ва истеъдодли вакилларидан тортиб,ҳаваскор қўшиқчиларгача шоир шеърларини куйга соладилар.
Афсуски, Муҳаммад Юсуфнинг умри қисқа бўлди. У 2001-йилнинг 31-июлида Қорақалпоғистоннинг Элликқалъа туманига қилинган ижодий сафар чоғида, юзлаб мухлислари қаршисида шеър ўқиётган пайтда юрак хуружидан вафот этди. Худди Бобурдек, Шавкат Раҳмондек Муҳаммад Юсуф ҳам борйўғи 47 йил умр кўрди.
Бироқ бу умр бир дилбар шоирнинг туғилиши, камол топиши, ўзини вояга етказган юрт ва миллатга самимий ва ихлос ила хизмат қилиб, ортидан яхши ном қолдириши учун кифоя қилди...
0л, дея бир Эгам, осмонга учса руҳларим,
Бир ажиб мовий диёр бўйнини қучса руҳларим,
Кўк менинг кўксим бўлур, юлдузлари - андуҳларим,
Гул ўпиб, гул ёпиниб ҳар дилда мозорим қолур,
Мен кетаннан бир куни, наволарим, зорим қолур...