Mustaqil ish mavzusi: Lorens almashtirishlari va

Mustaqil ish mavzusi: Lorens almashtirishlari va ularning natijalari

Mustaqil ish

Mustaqil ish mavzusi: Lorens almashtirishlari va

ularning natijalari

Topshirdi: Baxtiyorov Muhammad qodir

Qabul qildi: Tulakova Saida

Reja

• 
  1. Lorens almashtirishlari.
  
• 
  2. Relyativistik mexanikada tezliklarni qo’shish qonuni.
  
• 
  3. Relyativistik massa va relyativistik impuls.
  
• 
  Xulosa
  
• 
  Foydalanilgan adabiyotlar
  

Lorens almashtirishlari

• 
  Istalgan K’ sanoq sistemasida ro’y bergan hodisaning koordindatalarini (x’,y’,z’,t’)lar orqali shu voqeaning K sistemadagi koordinatalarini (x,u,z,t)larni topish kerak bo’lsin, K’ sistema K ga nisbatan x o’qi yo’nalishida u=const tezlik bilan harakatlanmoqda. Bu masala klassik mehanikada Galiley almashtirishlari yordamida yechiladi.
  
• 
  Ifoda yorug’lik signali cheksiz katta tezlik bilan tarqaladi degan mulohaza asosida hosil qilingan. Maxsus nisbiylik nazariyasida yoruglik tezligi chekli ekanligi qayd etilgandan so`ng koordinatalar uchun yangi almashtirish formulalarini yozishga to`gri keldi. Bu formulalarga koordinatalar uchun Lorents almashtirishlari deyiladi va ular qu`yidagi ko`rinishga ega.
  

Bu yerda β=u/c belgilash kiritilgan. Klassik va relyativistik mexanikadagi almashtirish formulalarini solishtirish uchun ularni bitta jadvalda jamlaymiz

• 
  Bu yerda β=u/c belgilash kiritilgan. Klassik va relyativistik mexanikadagi almashtirish formulalarini solishtirish uchun ularni bitta jadvalda jamlaymiz
  

Jadvalda keltirilgan Galiley va Lorents almashtirishlarini solishtirib quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin:

• 
  u<
  
• 
  Lorents almashtirishlarining ko`rsatishicha u yorug’lik tezligi S ga teng ham, undan katta ham bo`lishi mumkin emas. Aks holda ildiz ostidagi ifoda nolga teng bo`lib qoladi. u>c da esa manfiy son bo`lib, Lorents almashtirishlari o`z ma’nosini yo`qotadi. Shuning uchun ham yorug’likning bo`shliqdagi tezligi eng katta tezlik va unga erishish mumkin emas deb e’tirof etiladi.
  

Relyativistik mexanikada tezliklarni qo’shish qonuni

• 
  Lorents almashtirishlari yordamida topilgan tezliklarni qo`shish formulasi quyidagi ko`rinishga ega.
  
• 
  Ushbu ifodaga tezliklarni qo`shishning relyativistik formulasi deyiladi.
  
• 
  formuladan ko`rinib turibdiki, agar v, v/ va u tezliklar yorug’lik tezligidan juda kichik boladi. v/ =u=c ga bo’lsa,
  

ya’ni, poezd yoritgichidan chiqayotgan yorug’likning tezligi s ga teng bo`lib qolaveradi. Demak yorug’likning bo`shliqdagi tezligi c=3*10^8m/c chegaraviy tezlik bo`lib, unda katta tezlikka erishish mumkin emas.

• 
  ya’ni, poezd yoritgichidan chiqayotgan yorug’likning tezligi s ga teng bo`lib qolaveradi. Demak yorug’likning bo`shliqdagi tezligi c=3*10^8m/c chegaraviy tezlik bo`lib, unda katta tezlikka erishish mumkin emas.
  

Relyativistik massa va relyativistik impuls

• 
  Klassik mexanikadagi kabi relyativistik mexanikada ham massa inertlik o`lchovidir.
  
• 
  Fazoning bir jinsliligi natijasida relyativistik mexanikada ham relyativistik impulsning saqlanish qonuni bajariladi: yopiq sistemaning relyativistik impulsi saqlanadi, ya’ni vaqt o’yishi bilan o’zgarmaydi
  

Relyavistik mexanikada tezlikning o`zgarishi massaning o`zgarishiga, bu esa o`z navbatida to`la energiyaning o`zgarishiga olib keladi. Demak to`la energiya E va massa m orasida o`zaro bog’lanish mavjud E=mc^2

• 
  Relyavistik mexanikada tezlikning o`zgarishi massaning o`zgarishiga, bu esa o`z navbatida to`la energiyaning o`zgarishiga olib keladi. Demak to`la energiya E va massa m orasida o`zaro bog’lanish mavjud E=mc^2
  
• 
  Istalgan jismga, u harakatdami (massasi m) yoki tinchlikdami (massasi m0) ma’lum energiya mos keladi
  

Agar jism tinch holatda bo`lsa, uning tinchlikdagi energiyasi

• 
  Agar jism tinch holatda bo`lsa, uning tinchlikdagi energiyasi
  

  kabi aniqlanadi. Jismning tinchlikdagi energiyasi uning xususiy energiyasidir. Klassik mexanikada tinchlikdagi energiya E0 hisobga olinmaydi, chunki v=0 da tinchlikdagi jismning energiyasi nolga teng deb hisoblanadi. 

Xxulosa

• 
  u
  

Foydalanilgan adabiyotlar

• 
  1.A.G’.G’aniev, A.K. Avliyoqulov, G.A. Almardonova “Fizika” I –qism
  
• 
  2.X.Axmedov, M.Doniyev,Z.Husanov.Fizikadan ma’ruza matni 2004 yil
  

http://fayllar.org