Mirzo Ulug'bek nomidagi O'zbekiston Milliy Universiteti Ijtimoiy fanlar fakulteti

Mirzo Ulug'bek nomidagi
O'zbekiston Milliy Universiteti
Ijtimoiy fanlar fakulteti
Oila psihologiyasi
Rashidova Sug’diyonaning
Umumiy psixologiya fanidan
MUSTAQIL TA’LIM

Toshkent-2022

Esse
Mavzu: Standartlashtirish uchun tanlanmalarni shakllantirish qoidalari
Kirish
Bugungi kunda jahon psixologiyasida keng tadbiq etilayotgan psixodiagnostik testlar o’ziga yarasha standartga solinib kelinmoqda. Testlar va so’rovnomalarni yaratish, ularni bir muhitdan ikkinchi muhitga moslashtirish yangi modifikatsiyalarni yaratish, testlar va so’rovnomalardagi ishonchlilik va validlikni belgilovchi standartlarga talab ortib bormoqda. Bugungi kunda bizning sharoyitimizda psixodiagnostik testlarni standartlashtirishga oid muammolar ko’rib chiqilmoqda.
Asosiy qism
STANDARTLASTIRISH- testni unifikatsiyalash jarayonini va baholarini yagona me’yorlarga keltirishdir. Metodikani standartlashtirish tufayli turli sinovdan o’tayotganlarning olingan natijalarini solishtirishga erishiladi va test baholarini standartlashtirish ko’rsatkichlari tanlovga nisbatan aks ettirish imkoniyati paydo bo’ladi. Diagnostik metodika har qanday tadqiqotchilikdan shunisi bilan farq qiladiki, bu farq standartlashtirishdir.Standartlashtirish bu xatti xarakat jaroyonining va testni bajarishni baholashning bir xilligidir. Shu tariqa standartlashtirish ikki o’rinda ko’rinadi. Eksperiment jarayoniga yagona talablarni ishlab chiqish sifatida va diagnostik sinovlar natijalarini baholashning mezonini aniqlash sifatida ko’riladi. Eksperiment jarayonini standartlashtirish qo’llanmani, tekshiruv blanklarini, natijalarni qayd etish usullarini, tekshiruvni o’tkazish sharoyitlarini unifikatsiyalashni taqozo etadi.
Psixodiagnostik testlarni standartlashtirish test baholarini chiziqli yoki nochiziqli qayta tashkil etishdan iborat. Boshlang’ich test baholarini qayta ishlab chiqish mazmunini, ularni taqsimlash xarakterini o’zgartirish va shu bilan test natijalarini tushinishni va talqin etishni yengillashtirishdan iborat. Odatda qayta tashkil etishning uch asosiy turi qo’llaniladi:
1. Normal ko’rinishga keltirish.
2. Standart shaklga keltirish.
3. Kvantill standartlashtirish.
Psixodiagnostik testlarni standartlashtirish normallik aksiomasi deb nomlanadigan ko’rinishga asoslanadi. Ya’ni barcha psixik xarakteristikalar populyatsiyada Gaus ning “normal qonuni” bo’yicha degan mulohazaga tayanadi. Test natijalarini normal taqsimlash haqidagi mulohazalar biroz ideal hisoblanadi. Amaliyotda ko’plab testlar beradigan natijalar taqsimoti normaldan farq qiladi. Shuning uchun ko’p hollarda malumotlarni normal ko’rinishga keltirishning usullarini topishning qo’shimcha vazifasi yuzaga keladi. Bu keltirishning usullarini izlab topishing eng avvalida gistogrammalar qurish va taqsimlash poligonini yaratish katta yordam berishi mumkin. Ular normallikdan chap yoki o’ng tomonga assimetiryani, og’ishni oson aniqlash imkonini beradi.
Standartlashtirish bosqichlari quyidagilardan iborat.
1- bosqich:
Test o’tkazishning bir hildagi jarayonini yaratish. U quyidagilardan iborat. Diagnostik (xolat) momentlarini aniqlashdan, test o’tkaish sharoitlaridan (joy, yorug’lik va boshqa tashqi omillar).
- Qo’llanma (insturuktsiya) mazmuni va taqdim etish xususiyatlari (ovoz toni, pausa; nutq tezligi va boshqalar).
-Standart stimul materialning mavjudligi (masalan RORSHAX kartalari.)
Maskur testni ochishning vaqt chegarasi, maskur testni ochish uchun standart blankasi, holatlardagi omillarning test jarayoniga va natijalariga tasirni hisobga olish, tashxis qo’yilayotgan shaxsning xatti harakatlarini test jarayoni va natijalariga ta’sirini hisobga olish, sinovdan o’tayotganlarning testdan o’tishlaridagi tajribasini ta’sirini hisobga olishdan iborat.