Mavzu: Yevropаdа o’rtа аsrlаr vа Uyg’onish dаvri аdаbiyotshunosligi. XVII-XVIII аsrlаr G’аrb аdаbiyotshunosligi

• MAVZU:
• . Yevropаdа o’rtа аsrlаr vа Uyg’onish dаvri аdаbiyotshunosligi. XVII-XVIII аsrlаr G’аrb аdаbiyotshunosligi
•  

O‘rta asrlar adabiyotining asosiy xususiyatlari.

• REJA:

• O‘rta asrlar adabiyotining asosiy xususiyatlari.
• G‘arbiy Yevropa qahramonlik eposi.
• XII-XIII asrlarda ritsarlik-kurtuaz adabiyoti.
• 4. XVII asr – Ovrupo madaniy hayotidagi muhim davr.
• 5.Fransuz adabiyoti.

• Yevropa o‘rta asrlar davri deyarli ming yillikni qamrab olgan bo‘lib, V – XIV asrlarni o‘z ichiga oladi. Rim imperiyasining qulashidan Uyg‘onish davrigacha davom etadigan o‘rta asrlar adabiyoti ilk (V – X asrlar) va so‘nggi (XI – XIV asrlar) bosqichlarga ajratiladi.
• Rim imperiyasi parchalanib ketgandan keyin, Ovrupo , Osiyo va Shimoliy Afrikaning unga qarashli bo‘lgan hududlarida xalqlarning buyuk ko‘chishi boshlandi. Bu jarayon urushlar, kurash, yangi davlatlarning shakllanishi bilan birga sodir bo‘ldi.

• Ovrupo o‘rta asrlar adabiyotining
• shakllanishida 3 ta omil muhim rol o‘ynagan:

• 1) xalq ijodi;

• 2)antik davr
• adabiyoti;.

• 3) xristianlik.

• O‘rta asrlarda Ovrupo mamlakatlarida milliy adabiyotlar shakllandi, bu davrda ayniqsa, ritsarlik she'riyati va romanlari, shahar adabiyoti rivojlandi. Xalq-qahramonlik eposlari o‘rta asrlar adabiyotining noyob namunalari sanaladi.
• “Beovulf” dostoni ilk o‘rta asrlarda anglosaksonlar tomonidan yaratilgan bo‘lsa, feodal munosabatlari shakllangan davrda Fransiyada “Roland haqida qo‘shiq”, Germaniyada “Nibeluenglar haqida qo‘shiq”, Ispaniyada “Sid haqida qo‘shiq”lar yaratildi. Bu asarlarda davr muhiti o‘z ifodasini topgan bo‘lib, sodir bo‘lib o‘tgan voqealar poetik shaklda, badiiylashtirilib berilgan.

• Shoiraning turmush o'rtog'i Hojixon erta vafot etib, qizi Quyoshxon, o'g'li Muhammadxonni tarbiyalab voyaga yetkazish yakka o'zining zimmasida qoladi. U maktabdorlik qiladi, ijod bilan shug'ullanadi. Farzandlari ham she'rlar yoz­gan.
• Uvaysiy hayoti va ijodiy faoliyatining bir qismi malika va shoira Nodirabegim hurmati va iltifoti tufayli xon saroyida kechadi. Bu yerdagi qizg'in ijod uchun kerakli adabiy muhit, farzandlarining yashashi va tarbiyasi uchun qulay sharoit shoiraning bir necha yillar osoyishta hayotini ta'minladi. 1822-yilda Amir Umarxon vafot etgach, Uvaysiy uchun ham tashvishli va qayg'uli kunlar boshlanadi. Otasining o'rniga taxt-ga o'tirgan Muhammad Alixon unga yaxshi munosabatda bo`lmadi.

• Buxoro amiri Nasrullo 1842-yilda Qo'qonni bosib olib, Nodirabegimni, uning o'g'li va nabiralarigacha qatl ettiradi. Shundan so'ng Uvaysiy ona shahri Marg'ilonga qaytadi va taxminan 1850-yilda vafot etadi.
• Shoira ijodi uning kattagina bir devoniga jamlangan. U mumtoz adabiyotning g'azal, muxammas, musaddas, murab-ba', chiston hamda doston kabi janrlarida qalam tebratganini kuzatish mumkin. Shoira she'rlari asosan ishqiy mavzuda. Ularda o'zining yaratuvchisiga intiqlik bilan intilayotgan solik banda, Alloh yaratiqlarining eng afzali payg'ambar alayhissa-lomga oshiq ummat, haq yo'lida sobit ustozlarga muhabbatli shogird sifatida tuyg'ularini izhor etadi. Shuningdek, insonning insonga sevgisini tarannum etuvchi g'azallari ham talaygina.

Uvaysiyning she'rlari

• Uvaysiyning she'rlari ichida hasbi hoi tarzida yozilganlari ham bor. Shoiraning «Uvaysiyman», «Dog' o'ldi, dog' o'ldi», «Sog'indim» kabi g'azallarini misol tariqasida keltirish mumkin. Ularda shoira hayotining ayrim lavhalari, taqdiri uchun muhim bo'lgan hayotiy holatlar bayon etilgan. Masalan, «Sog'indim» radifli g'azal o'g'li Muhammadxonning sarbozlik-ka yuborilishi munosabati bilan farzandidan judo onaning iztiroblari, sog'inchini aks ettiradi.
• Uvaysiy chistonnavis sifatida ham o'z mahoratini namo-yon etgan. Ayniqsa, «Anor» chistoni yaratilgandan buyon she'riyat ixlosmandlari e'tiborini qozonib kelmoqda.

SOG'INDIM

• Bukun, ey do'stlar, farzandi jononimni sog'indim,
• Gado bo'lsam ne ayb, ul shohi davronimni sog'indim.
• Musofirman, g'aribman, bekas-u ham benavodurman1,
• Vujudim dardga to'ldi, emdi darmonimni sog'indim.
• Tilimning zikri-yu, ko'nglimni fikri, yaxshi farzandim,
• Azizim, yolg'izim, davlatli sultonimni sog'indim.
• Kecha-kunduz yo'lig'a muntazirdurman, tikarman ko'z,
• Kelib holim so'ribon ketsa, mehmonimni sog'indim.
• Nasibin uzmadi tangri, ilojin topmag'ay kelsa,
• Onam deb bo'lg'usi bag'ri qizil qonimni sog'indim.
• Qorong'u bo'ldi olam ko'zima ushbu judolikdin,
• Ko'zu ko'nglum ziyosi mohi tobonimni sog'indim.
• Mani bekas Uvaysiy, yig'lagayman ro'z-shab2 tinmay,
• Uyimning ziynati, ko'z ravshani, xonimni sog'indim.
• Jahon Otin Uvaysiyning hayoti va ijodi .

Sog’ bo’linglar!

• Diqqаtingiz uchun TASHAKKUR!