Mavzu: Mustaqil Ish Guruh : 104-20 Bajardi : Omonullayev Xayrullo

Mavzu:

Mustaqil Ish

Guruh : 104-20

Bajardi : Omonullayev Xayrullo

Tekshirdi : Omonova Dilnoza

Sulaymoniya masjidi
01
Sulaymoniya masjidi haqida
02
Strukturaviy xususiyatlar
03
Arxitektura Va Ichki Bezatish
REJA :
SULAYMONIYA MASJIDI — Istanbuldagi meʼmoriy yodgorlik (1550 — 57). Meʼmori Xoʻja Sinon. S. m. ulkan gumbazli xonaqoh (tarhi 69 x 63 m, bal, 47,75 m, gumbazining diametri 26,5 m), 4 tomonida nayzasimon minora hamda yon tomonlarida pastak ravoqpi galereyalari joylashgan. 1 ta katta va 2 chetida 2 kichik ravoqdi galereyalar xonaqoh bilan bogʻlanadi. Xonaqohning old tomonida atrofi gumbazli ravoq (galereya koʻrinishida)lar bilan oʻralgan hovli joylashgan.
Hovli va galereyalar oq marmar bilan qoplangan. Xonaqohga hovli orqali oʻtiladi. Xonaqoh interyeri oʻziga xos hashamdor. Gumbazi va devordagi 4 ravoq mustahkam ustunlarga tayangan. Mexrobi zarhal muqarnaslar bilan bezatilgan. Imperator va muazzin minbari marmardan ishlangan. Devor va poygumbazlaridagi ravokli derazalarga oʻrnatilgan rangli oynalardan tushgan yorugʻlik xonaqohni yanada jozibali koʻrsatadi. 1914-y. dan muzey. Gilamchilik, haykaltaroshlik, yogʻoch, metall va sopol buyumlari, miniatyuralar saqlanadi.
Mimar Sinanning sayohatchi davrining asari sifatida tasvirlangan Sulaymoniya masjidi madrasa, kutubxona, kasalxona, boshlang'ich maktab, hamam, oshxona, qabriston va do'konlardan tashkil topgan Sulaymoniya majmuasining bir qismi sifatida qurilgan.
Strukturaviy xususiyatlar
Sulaymoniya masjidi Klassik Usmonli meʼmorchiligining eng muhim namunalaridan biridir.Istanbulda qurilganidan buyon yuzdan ortiq zilzila sodir boʻlganiga qaramay, masjid devorlarida zarracha yoriq ham boʻlmagan. To‘rtta fil oyog‘iga o‘rnatilgan masjid gumbazi 53 m. balandligi va diametri 27,5 m. Bu asosiy gumbaz, Ayasofyada ko'rinib turganidek, ikki yarim gumbaz bilan mustahkamlangan. Gumbaz barabanida 32 ta deraza mavjud. Masjid hovlisining har to‘rt burchagida minoralar bor. Masjidga tutashgan bu minoralardan ikkitasi uchta balkonli va 76 m.
Masjid hovlisining shimoliy burchagidagi oxirgi jamoat joyining kirish fasad devorining burchagida joylashgan qolgan ikkita minora ikkita balkonli bo'lib, balandligi 56 m. balandlikda joylashgan. Masjid ichidagi moy lampalarni tozalaydigan havo oqimiga mos ravishda qurilgan. Masjiddan olingan asarlar asosiy kirish eshigi ustidagi xonada to'plangan va bu asarlar siyoh ishlab chiqarishda ishlatilgan.
Masjid hovlisining oʻrtasida 28 ta ayvon bilan oʻralgan toʻrtburchak shakldagi favvora bor. Masjidning qibla tomonida Sulaymon podshoh va uning rafiqasi Hurram Sulton joylashgan qabriston bor. Buyuk Sulaymon maqbarasi gumbazi yulduzlar bilan bezatilgan osmon tasvirini berish uchun ichkaridan metall plitalar orasiga o'rnatilgan olmoslar bilan bezatilgan.
Masjid bezaklari jihatidan oddiy tuzilishga ega. Mehrob devoridagi derazalar vitrajlar bilan bezatilgan. Mehrabning ikki tomonidagi derazalardagi koshinli medalyonlarda “Fath” surasi, masjid bosh gumbazining o‘rtasida “Nur” surasi yozilgan. Masjidning xattoti Hasan Chalabiydir.
Sulaymoniya masjidining 4 ta minorasi bor. Bunga sabab Kanuniyning Istanbulni egallagandan keyingi to‘rtinchi sultoni; Bu toʻrt minoradagi oʻnta sharaf uning Usmonlilar imperiyasining oʻninchi sultoni boʻlganidan dalolatdir.
Usmonli majmualari ichida Fotih majmuasidan keyin ikkinchi yirik majmua Sulaymoniya majmuasidir. Majmua Oltin shox, Marmara, Topkapi saroyi va Bosforga qaraydigan Istanbul yarim orolining oʻrtasida joylashgan eng baland tepalikda qurilgan
Mimar Sinon maqbarasi masjid, madrasa, darushshifa, darulhadis, favvora, darülkurra, daruzziyafe, oshxona, hammom, kasalxona, kutubxona va do‘konlardan tashkil topgan majmuadagi kamtarona kichik inshootdir.
Tiryakiler bozorini ikki madrasa o‘rab olgan, uning ortidagi yo‘lda ikkita kichik uy bor.
“Tiryakiler bozori deb ataluvchi nozik maydonning fasadini tashkil etuvchi bir qavatli madrasalarda har bir gumbaz ostidagi deraza bilan belgilanadigan ichki xonalarning oshxonalari, mamnun zohidning jabhasi madrasa devori bezaklarini eslatadi. Arxitektor Sulton Kulliyadagi derazalar va gumbazlar seriyasi.
Bosh gumbazning kamarini Sinan kübra archasi (kuch kamari) deb atagan. Masjid hovlisining supasi Oltin shox tarafidagi yo‘ldan balandroq.
Evliya Chalabiy rivoyati bilan Sulaymoniya masjidi
Evliya Chalabiy tushuntirganidek, masjidning qurilishi quyidagicha edi: “Butun Usmonli davlatida qanchadan-qancha zo‘r ustalar, me’morlar, usta quruvchilar, ishchilar, toshbo‘ronchilar, marmar ustalari hammasini to‘plab, forsa poydevorini tushirdilar. uch yil davomida bog'langan.Uch yil ichida binoning poydevori yerga ko'tarilib, bino shakllandi. Bir yil shunday bo'ldi... Bir yildan so'ng Sulton Boyazidiy Velining matbuotiga ko'ra mehrob qo'yildi (hiza arqon). Ular gumbaz orasiga yetguncha 3 yil davomida to‘rt tomondan devorlarini baland ko‘tardilar. Shundan so‘ng baland gumbazni to‘rtta mustahkam ustun ustiga qurdilar. Sulaymoniya masjidi qanday shakllangan boʻlsa, bu ulugʻ masjid gumbazining koʻk kosasining tepasi Ayasofiya gumbazidan yetti tirsak balandlikdagi dumaloq gumbazdir.
Bu betakror gumbazning to‘rtta ustunidan tashqari, masjidning chap va o‘ng tomonida to‘rtta arxaik marmar ustunlar borki, ularning har biri o‘nta Misr xazinasiga teng... Lekin Xudo biladi, bu to‘rtta qizil rangdagi arxaik ustunlar to‘rttasida ham yagonadir. Dunyoning turli burchaklarida, ular balandligi ellik tirsak bo'lgan go'zal ustunlardir... Mehrabdagi va minbardagi rangli ko'zoynaklar Serhosh Ibrohimning ishi. Har bir shisha bo‘lagida yuz minglab rang-barang shisha qoldiqlari gullar va Ollohning go‘zal ismlari bilan bezatilgan bo‘lib, ular quruqlikda va dengizda sayohatchilar orasida dunyo miqyosida ulug‘lanadi va ular taqdirda tengsizdir... Qurbongohdagi Karahisari chizig'i? zamAgar u turgan joyidagi mehrobga kirsa, yonidan taom topdi (Oli Imron: 37) oyati toʻq koʻk rangda yozilgan.
Arxitektura Va Ichki Bezatish
Istanbuldagi Sulaymoniya masjidi fotosuratidan ham diniy majmuaning naqadar ulug'vor va tantanali ko'rinishini anglash mumkin. Asosiy gumbazning balandligi 53 metr, diametri esa deyarli 28 metrga etadi.
Masjid Islom ibodatxonalariga xos 4 ta minora bilan bezatilgan: ulardan ikkitasi 56 metr, qolgan ikkitasi 76 metr.
Sulaymoniyaning sharqiy qismida katta hovli bor, uning ichida Sulton va uning rafiqasi Roksolana (Xyurrem) qabrlari o'rnatilgan. Padishahning qabri marmar ustunlar bilan bezatilgan, gumbazli tomli, oktaedral bino. Maqbara ichida yettita qabr bor, ular orasida sultonning lahzasi ham bor. Qabrning ichki qismida an'anaviy islomiy naqshlar bilan bezatilgan marmar plitkalarning dekorativ elementlari ustunlik qiladi. Sulton maqbarasi yonida xuddi shunday shakldagi Roksolananing qabri bor, u erda uning o'g'li Mehmed va hukmdor Sulton Xonimning jiyani singari lahitlar o'rnatilgan.
Me'morning iste'dodi masjidning bezakida namoyon bo'ladi, u erda marmar plitkalar ham, vitray elementlar ham mavjud. Masjid zali gul va geometrik naqshlar bilan bezatilgan bo'lib, ularning ko'plariga Qur'ondan muqaddas matnlar ilova qilingan. Binoning pollari asosan qizil va moviy gilam bilan qoplangan. Quyoshning so'nggi nurlari bilan yondirilgan o'nlab piktogramma lampalaridan tashkil topgan ulkan qandil zalning alohida bezagi bo'lib xizmat qiladi.
Shunisi e'tiborga loyiqki, butun me'moriy ansambl keng bog'ning markazida joylashgan bo'lib, uning ba'zi nuqtalarida turli o'lchamdagi ko'plab favvoralar mavjud. Bog'ning o'zi maktab binosini yoki odatda bu erda deyilganidek, madrasani o'rab oladi.